Σκληρό καρύδι ο Ερντογάν

Ο Ερντογάν ξανακέρδισε τον θρόνο του

Του Γιώργου Σκαφίδα από το Έθνος 

Νίκη της δημοκρατίας ή μήπως θρίαμβος της απολυταρχίας; Οι απόψεις διίστανται αναφορικά με το αποτέλεσμα των χθεσινών εκλογών στην Τουρκία, καθώς η χώρα βγαίνει βαθιά διχασμένη μέσα από ακόμη μία εκλογική διαδικασία (την τέταρτη των τελευταίων δύο ετών).

Επειτα από ένα «διάλειμμα» πέντε εκρηκτικών μηνών το ισλαμοσυντηρητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) επιστρέφει σε καθεστώς… ισχυρής αυτοδυναμίας, με τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να πανηγυρίζει το αποτέλεσμα ως προσωπική του νίκη. Και δικαιολογημένα.

Ο στόχος του θεωρητικά υπερκομματικού Ερντογάν ήταν άλλωστε από την αρχή ακριβώς αυτός: να ανακτήσει το AKP την αυτοδυναμία που έχασε στις εκλογές της 7ης Ιουνίου. Για την τουρκική αντιπολίτευση βέβαια, από την άλλη, το χθεσινό αποτέλεσμα αποτελεί πηγή εντονότατης ανησυχίας, καθώς έρχεται να «νομιμοποιήσει» στην πράξη όλες τις προεδρικές αυθαιρεσίες και μηχανορραφίες των τελευταίων μηνών: την υπονόμευση του πολιτικού διαλόγου, την εσκεμμένη πόλωση, τη φίμωση των αντιπολιτευόμενων μίντια, τις διώξεις εναντίον πολιτικών αντιπάλων, τον πόλεμο ενάντια στους Κούρδους, τα φαραωνικά παλάτια του σουλτάνου, τα πολιτικά παιχνίδια με την αστάθεια κ.ά.

Οι έδρες
Ολα αυτά αποκτούν πλέον νέο αέρα νομιμοποίησης, καθώς το AKP επιστρέφει δυναμικά στην εξουσία με ποσοστό 49% (από 40,9% που είχε λάβει στις εκλογές του Ιουνίου) και 312 έδρες (από 258). Το κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) ακολουθεί στη δεύτερη θέση, ελαφρώς ανεβασμένο, με 25,8% (από 24,9%) και 135 έδρες (από 132). Μεγάλος ηττημένος της βραδιάς οι εθνικιστές του Ντεβλέτ Μπαχτσελί (MHP) που είδαν το ποσοστό τους να πέφτει στο 12,1% (από 16,3%) και τις έδρες του μειώνονται σε 43 (από 80).

Από τις διαρροές στη δεξαμενή του εθνικιστικού MHP εκτιμάται ότι προήλθε και ο βασικός κορμός των ψήφων που ανέβασαν το ποσοστό για την παράταξη των Ερντογάν-Νταβούτογλου.

Οσο για το φιλοκουρδικό Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών (HDP), που ήταν και η μεγάλη έκπληξη των εκλογών του Ιουνίου, αυτό σημείωσε απρόσμενη πτώση (από το 13,1% στο 10,5%, και από τις 80 έδρες στις 60), καταφέρνοντας ωστόσο να εξασφαλίσει οριακά την είσοδό του στο Κοινοβούλιο.

ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΟΥ «ΣΟΥΛΤΑΝΟΥ»

Οι 312 έδρες που εξασφάλισε το AKP μπορεί να μην εξασφαλίζουν στο κόμμα του Ερντογάν ενισχυμένη πλειοψηφία, όμως του δίνουν τη δυνατότητα για νέες υπερβάσεις εξουσιών.

Πίσω στο κυβερνητικό στρατόπεδο, η άνοδος που πέτυχε το AKP μπορεί να μην του εξασφαλίζει την ενισχυμένη πλειοψηφία που θα ήθελε ο Ερντογάν ώστε να αλλάξει μονομερώς και χωρίς δημοψήφισμα το Σύνταγμα της χώρας, αλλά προετοιμάζει το έδαφος για νέες υπερβάσεις εξουσιών εκ μέρους του προέδρου, ο οποίος άλλωστε δεν έχει κρύψει ότι θεωρεί τον εαυτό του de facto ηγέτη της Τουρκίας.

Ως εκ τούτου, όλα πρόκειται να κριθούν από τον τρόπο με τον οποίο θα επιλέξει να κινηθεί από εδώ και πέρα ο Ερντογάν. Ο πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου μπορεί να απηύθυνε χθες έκκληση για εθνική ενότητα, διακηρύσσοντας ότι «δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι», ωστόσο λίγα 24ωρα πριν άλλα κορυφαία στελέχη του AKP (όπως ο άλλοτε λογογράφος του Ερντογάν, Αϊντίν Ουνάλ, και ο αντιπρόεδρος Μεχμέτ Αλί Σαχίν) προετοίμαζαν το έδαφος για μετεκλογικό «ξεκαθάρισμα λογαριασμών».

ΟΙ ΝΕΟΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ
Φόβοι για απολυταρχική διακυβέρνηση

Δεδομένων των συνθηκών όπως διαμορφώνονται σήμερα εντός και εκτός της Τουρκίας (τον πόλεμο στη Συρία, τις προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη, το Κουρδικό, τις αρρυθμίες στην τουρκική οικονομία κ.ά.), το μεγάλο ζητούμενο πλέον για όλους είναι η επιστροφή στη σταθερότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι και ο Ερντογάν, εκμεταλλευόμενος το κλίμα αστάθειας που ο ίδιος δημιούργησε, φρόντισε προεκλογικά να παρουσιάσει την ψήφο υπέρ του AKP ως ψήφο επιστροφής στη σταθερότητα.

Πίσω στο παρόν ωστόσο και παρά την εκλογική νίκη της ισλαμοσυντηρητικής παράταξης, το ενδεχόμενο νέων αναταράξεων είναι ορατό στην Τουρκία. Η ανάκαμψη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) ίσως ωθήσει τον Ερντογάν σε ακόμη πιο απολυταρχικές κατευθύνσεις, βαθαίνοντας τον διχασμό και οξύνοντας τις αντιθέσεις εντός της χώρας.

«Δεν ήταν δίκαιη και ελεύθερη η εκλογική διαδικασία. Μπορεί ένα πολιτικό κόμμα να εξασφάλισε ποσοστό περίπου 50%, αλλά ένα πολύ μεγάλο τμήμα της κοινωνίας εκφράζει ανησυχία», δήλωσε χαρακτηριστικά ο ηγέτης του φιλοκουρδικού HDP, Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ενώ περίπου την ίδια ώρα, στο Ντιγιάρμπακιρ, στα νοτιοανατολικά, σημειώνονταν επεισόδια και συγκρούσεις με την αστυνομία, δείγμα του κλίματος δυσφορίας που επικρατεί κυρίως στις περιοχές όπου ζουν κουρδικές πλειοψηφίες.

Δυσαρέσκεια
Κλίμα δυσφορίας ωστόσο δεν επικρατεί μόνο μεταξύ των Κούρδων αλλά και διεθνώς καθώς πολλοί είναι εκείνοι (σε Βρυξέλλες, Ουάσιγκτον κ.α.) που έχουν ασκήσει κριτική στον Ερντογάν για τους χειρισμούς του (στη Συρία, στο Προσφυγικό, απέναντι στις δημοκρατικές ελευθερίες κ.α.).

Υπό αυτό το πρίσμα, το χθεσινό αποτέλεσμα παρατείνει τη δυσφορία. Μπορεί να μην έχει τεθεί επισήμως, αλλά η Δύση θα προτιμούσε να δει έναν συνασπισμό με τη συμμετοχή του AKP και των κεμαλιστών του CHP, οι οποίοι ωστόσο πλέον μιλούν για «εκλογική καταστροφή».

Ο Ερντογάν επένδυσε στον φόβο

Του Κώστα Ράπτη από το capital.gr 

Για περισσότερο από μία δεκαετία οι Τούρκοι πολίτες επεφύλασσαν στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης ολοένα και μεγαλύτερες πλειοψηφίες κινητοποιημένοι από ένα θετικό όραμα: οικονομική ανάπτυξη, απαλλαγή από την κηδεμονία του στρατού και του παλαιού κατεστημένου, ενταξιακή πορεία προς την Ε.Ε., αναγνώριση της μουσουλμανικής πολιτισμικής φυσιογνωμίας της πλειοψηφίας του πληθυσμού, επίλυση του Κουρδικού, “μηδενικά προβλήματα” με τους γείτονες. Όλες αυτές οι προσδοκίες έχουν πλέον εξαντληθεί, όπως έδειξε το εκλογικό αποτέλεσμα της 7ης Ιουνίου – εξ ού και η οικοδόμηση πολιτικών συμμαχιών στην κοινωνία βασίσθηκε έκτοτε σε αρνητικά “υλικά”.

Οι Τούρκοι ψήφισαν την 1η Νοεμβρίου κινητοποιημένοι πρωτίστως από τον φόβο – για την ασφάλειά τους, για την ακεραιότητα της χώρας τους και για το οικονομικό τους μέλλον. Πρόκειται για ένα χαρτί το οποίο χειρίστηκαν επιδέξια οι Tayip Erdoğan και Ahmet Davutoğlu προκειμένου το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης να ανακτήσει τη χαμένη αυτοδυναμία, προβάλλοντας ως εγγυητής της “σταθερότητας”.

Όμως η “σταθερότητα” δεν θα επιτευχθεί παρά με μία περιορισμένη έννοια – αυτήν που προορίζεται να υποβαθμίσει την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους κράτους δικαίου περισσότερο και από όσο περιγράφεται στην ετήσια έκθεση προόδου της Τουρκίας την οποία η Κομισιόν απέφυγε να δημοσιοποιήσει στην ώρα της, σε ένα πρωτοφανές “ρουσφέτι” προς τους ιθύνοντες της Άγκυρας.

Αντιθέτως, τόσο στον τομέα της ασφάλειας, όσο και σε αυτόν της οικονομίας οι προοπτικές είναι μόνο αρνητικές – και η αίσθηση του “ακαταδίωκτου” που πλέον θα συνοδεύει τους κυβερνώντες δεν αποτελεί καλό σύμβουλο για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που παραμονεύουν.

Βεβαίως, ο Tayip Erdoğan αποδεικνύει για άλλη μία φορά ότι είναι “γεννημένος μαχητής” και “πολιτική μηχανή”. Παρά το γεγονός ότι είχε απέναντί του την εγκατάλειψη από πρώην συμμάχους (το δίκτυο του ιεροκήρυκα Fethullah Gülen), καθώς και την επανεμφάνιση στο προσκήνιο της κουρδικής και τουρκικής αριστεράς με νέα αυτοπεποίθηση, ο Τούρκος πρόεδρος επέλεξε να τορπιλίσει τις θερινές διαπραγματεύσεις για σχηματισμό συμμαχικής κυβέρνησης και να προκαλέσει επαναληπτικές εκλογές για δύο λόγους: ο πρώτος ήταν ότι δεν διέθετε πραγματικά άλλη επιλογή, στο φόντο των αποκαλύψεων για τα σκάνδαλα διαφθοράς του περιβάλλοντός του και τον σκοτεινό ρόλο των τουρκικών υπηρεσιών στην ενίσχυση του τζιχαντισμού στη γειτονική Συρία. Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι “διάβασε” το αποτέλεσμα του Ιουνίου και τις μετεκλογικές τάσεις με μεγαλύτερη ακρίβεια από όλους τους δημοσκόπους και αναλυτές, διαπιστώνοντας ότι το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης διέθετε εφεδρείες.

Πράγματι, το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης Δράσης είχε την Κυριακή διαρροές προς το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης μεγαλύτερες των τεσσάρων ποσοστιαίων μονάδων, σε μια υλοποίηση του δόγματος της “τουρκο-ισλαμικής σύνθεσης”, ενώ οι απώλειες του φιλοκουρδικού αριστερού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών αγγίζουν τις τρεις μονάδες. Η αναζωπύρωση τον Ιούλιο της ένοπλης αντιπαράθεσης με το ΡΚΚ έφερε τα αναμενόμενα βραχυπρόθεσμα οφέλη – για το μακροπρόθεσμο κόστος ούτε λόγος. Η Τουρκία είναι, όπως αποδεικνύει και το εκλογικό αποτέλεσμα, μια χώρα που διαπερνάται από ολοένα και πιο βαθιές διαιρέσεις, πολιτικές, πολιτισμικές και γεωγραφικές.

“Σκοτώθηκαν 400 άνθρωποι” στο διάστημα από τις εκλογές του Ιουλίου μέχρι τις χθεσινές, παρατήρησε με περίσκεψη ο ηγέτης της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κemal Kılıçdaroğlu. Περισσότερο όμως και από την πολιτική αποδοτικότητα του φόβου θα έπρεπε να τον απασχολήσει το γεγονός ότι το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έχει μεταβληθεί σε ένα “κεμαλιστικό γκέτο”, του οποίου η εκλογική επίδοση μένει, ανεξαρτήτως της εκάστοτε συγκυρίας, το ίδιο.

Από την πλευρά του, ο Tayyip Erdoğan στις πρώτες του μετεκλογικές δηλώσεις εξέφρασε την “ευγνωμοσύνη” του προς το έθνος το οποίο “επέδειξε ωριμότητα” και θα πρέπει να σταθεί ενωμένο απέναντι στις “πλεκτάνες” που του επιφυλάσσονται. Παρατήρησε μάλιστα ότι “όλος ο κόσμος χρειάζεται να σεβαστεί το γεγονός ότι ένα κόμμα κατέλαβε την εξουσία στην Τουρκία με ποσοστό περίπου 50%”, αλλά ο ίδιος δεν διακρίνει ακόμη αυτόν τον σεβασμό.
Θα μπορούσε να μιλήσει κανείς και για αντιστροφή της ρήσης του Atatürk “ειρήνη στη χώρα, ειρήνη στον κόσμο” – αν ο “σεβασμός” που αναμένει ο Τούρκος πρόεδρος από το εξωτερικό θεωρηθεί αντανάκλαση του γεγονότος ότι στη χώρα του επικρατεί έρπων εμφύλιος πόλεμος και η ατζέντα γράφεται από τους τζιχαντιστές που σφαγίασαν στην Άγκυρα 102 διαδηλωτές. Αλλά επ’ αυτού, ούτε στην Ουάσιγκτον, ούτε στη Μόσχα ή στην Τεχεράνη πρόκειται να βρει ευήκοον ούς ο Erdoğan, καθώς η τράπουλα στην περιοχή ξαναμοιράζεται και η στήριξη των αυτονομημένων Κούρδων της Συρίας αποτελεί το μόνο βέβαιο μέχρι στιγμής κοινό σημείο των μεγάλων δυνάμεων. Ευτυχώς για τον ίδιο, υπάρχουν πάντοτε και οι περιδεείς Βρυξέλλες…