Το Σχέδιο Μέρκελ για το Προσφυγικό και η «μικρή Ζώνη Σένγκεν»

Αθανασόπουλος Αλ. Άγγελος   

Το Βερολίνο μελετά και την υιοθέτηση ποσοστώσεων

Η Ανγκελα Μέρκελ στο βήμα του συνεδρίου των Χριστιανοδημοκρατών στην Καρλσρούη

Την περασμένη Κυριακή η Ανγκελα Μέρκελ ανέβηκε στο βήμα του συνεδρίου των Χριστιανοδημοκρατών στην Καρλσρούη. Η ομιλία της κράτησε 73 λεπτά. Το ζήτημα που κυριάρχησε ήταν η προσφυγική κρίση. Ακολούθησε ένα 10λεπτο χειροκρότημα που φάνηκε να αιφνιδιάζει ακόμη και την ίδια. Η Mutti, η «Μαμά», είχε κερδίσει το κοινό της. Η πολιτική της, αυτή των «ανοιχτών θυρών», εγκρίθηκε με συντριπτική πλειοψηφία από τους 1.000 συνέδρους. Η Μέρκελ δεν τρέφει φυσικά αυταπάτες. Στενός συνεργάτης της εκμυστηρεύθηκε, μιλώντας στο «Βήμα», ότι η καγκελάριος γνωρίζει πως συσπείρωσε το κόμμα της, αλλά ο χρόνος που κέρδισε είναι λίγος. «Το 2016 είναι η χρονιά που θα κριθούν όλα στο Προσφυγικό» τόνισε.«Αν δεν μειωθεί ο αριθμός των προσφύγων που φθάνουν στη Γερμανία, και μάλιστα σημαντικά, θα υπάρξει πρόβλημα. Και όλα αυτά πρέπει να γίνουν μέσα στους αμέσως προσεχείς μήνες. Διαφορετικά, στο τραπέζι θα πέσουν πιο ριζοσπαστικές λύσεις» πρόσθεσε.

Σύμφωνα δε με ορισμένες πληροφορίες, οι λύσεις αυτές αφορούν την υιοθέτηση ποσοστώσεων στην υποδοχή προσφύγων αλλά και τη δημιουργία μιας «μικρής Ζώνης Σένγκεν» που θα περιλαμβάνει τη Γερμανία, τις χώρες της άλλοτε Μπενελούξ, τη Σουηδία και τη Γαλλία. Το γεγονός δε ότι από τον Ιανουάριο του 2016 αναλαμβάνει την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου η Ολλανδία, η οποία μάλλον υποστηρίζει μια «μίνι Σένγκεν», ίσως δώσει τροφή σε αυτά τα σενάρια. «Το Βήμα» είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με κορυφαία στελέχη του CSU την περασμένη εβδομάδα στο Μόναχο και στο Βερολίνο, καθώς και με κυβερνητικούς και κοινοβουλευτικούς αξιωματούχους, στο πλαίσιο επίσκεψης που διοργάνωσε το ίδρυμα Hanns Seidel (πρόκειται για το επίσημο think tank του CSU). Οι Χριστιανοκοινωνιστές είναι πεπεισμένοι ότι η πολιτική των «ανοιχτών θυρών» της Ανγκελα Μέρκελ είναι λανθασμένη και ότι πρέπει να επιβληθούν ποσοστώσεις στον αριθμό των προσφύγων που εισέρχονται στη Γερμανία. Στο πρόσφατο συνέδριο του CSU στο Μόναχο ο ηγέτης του κόμματος Χορστ Ζέεχοφερ υπήρξε πολύ σκληρός απέναντι στην καγκελάριο.

Δύσκολες ισορροπίες

Η στρατηγική της καγκελαρίου κινείται στη γραμμή «καρότου και μαστιγίου». Δίνει όμως μεγάλη έμφαση στην ευρωπαϊκή διάσταση, συνδυάζοντας τόσο την πολιτική των «ανοιχτών θυρών» όσο και τον αποτελεσματικό έλεγχο των εξωτερικών συνόρων ως μόνη λύση για τη διαφύλαξη της Ζώνης Σένγκεν.

Η Μέρκελ είναι αποφασισμένη να προχωρήσει, ακόμη και αν χρειαστεί μέσω μιας «συμμαχίας προθύμων», δηλαδή χωρών που πλήττονται άμεσα από το Προσφυγικό. Η συμμαχία αυτή περιλαμβάνει τη Γαλλία, τη Σουηδία, την Αυστρία, την Ολλανδία, το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, τη Σλοβενία και την Ελλάδα.  Στο πλευρό της καγκελαρίου βρίσκεται ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, τη στάση του οποίου εξαίρουν στο Βερολίνο, στηρίζοντας απόλυτα την πρόσφατη τολμηρή πρόταση για δημιουργία ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής/ακτοφυλακής. Ουσιαστικά, το Σχέδιο Μέρκελ, που απαιτεί στενή συνεργασία και με την Ελλάδα για να υλοποιηθεί, αποτελείται από τα ακόλουθα σημεία:

• Πρώτον, από τον εξορθολογισμό της γερμανικής νομοθεσίας σχετικά με το ποιοι πραγματικά δικαιούνται άσυλο.

• Δεύτερον, από τη δημιουργία κέντρων καταγραφής των ανθρώπων που φθάνουν στην ΕΕ μέσω των hotspots σε Ελλάδα (κυρίως) και Ιταλία.

• Τρίτον, από την προώθηση μιας δίκαιης κατανομής των προσφύγων μέσω ενός προγράμματος μετεγκατάστασης.

• Τέταρτον, από τη συνεργασία με την Τουρκία ως χώρας-κλειδί για τον έλεγχο των προσφυγικών ροών.

• Πέμπτον, από τον αποτελεσματικό έλεγχο των εξωτερικών συνόρων ως μόνο μέσο για τη διαφύλαξη της Ζώνης Σένγκεν.

Το καλοκαίρι η Βαυαρία, ως πρώτος σταθμός των προσφύγων, έφθασε να δέχεται περίπου 10.000 πρόσφυγες σε καθημερινή βάση. Σήμερα ο αριθμός αυτός έχει μειωθεί περίπου στις 4.000-4.500, αλλά αυτό δεν φθάνει. Σύμφωνα με τον Στέφαν Μάγερ, εκπρόσωπο της Επιτροπής Εσωτερικών Υποθέσεων της CDU/CSU στην Μπούντεσταγκ, «ο αριθμός των προσφύγων στη Γερμανία το 2015 πενταπλασιάστηκε σε σχέση με το 2014».

Η κυβέρνηση υποχρεώθηκε, υπό την πίεση και του CSU, να συνδυάσει την υποδοχή των προσφύγων με μια σειρά από πρωτοβουλίες που διασφαλίζουν ότι το σύστημα ασύλου θα ασχοληθεί τελικά με όσους έχουν πραγματικά ανάγκη. Αναλήφθηκαν μια σειρά από νομοθετικές πρωτοβουλίες, με ιδιαίτερη έμφαση στην ανακοπή εισόδου στη Γερμανία υπηκόων από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, όπως η Σερβία, το Κοσσυφοπέδιο, η Αλβανία και η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Οπως εξηγεί ο κ. Μάγερ, «το 75% όσων ζητούσαν άσυλο το καλοκαίρι προερχόταν από αυτές τις χώρες. Με τον χαρακτηρισμό τους όμως ως χωρών ασφαλούς προορισμού, το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 5%».

Αργούν τα hotspots

Το δεύτερο σημείο, η δημιουργία των hotspots, κρίνεται ότι έχει καθυστερήσει σημαντικά. Αυτό ισχύει τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Ιταλία - για την τελευταία μάλιστα ακόμη περισσότερο. Στο Βερολίνο δεν κρύβουν την ενόχλησή τους για τη στάση του Ματέο Ρέντσι, ο οποίος, αφού επί μήνες διαμαρτυρόταν για την αδιαφορία της ΕΕ, σήμερα είναι σιωπηλός, καθώς το πρόβλημα εστιάζεται στο Αιγαίο και όχι στην Κεντρική Μεσόγειο.

Τα hotspots όμως πρέπει να προχωρήσουν και η γερμανική πλευρά θα συνεχίσει τις πιέσεις. Η πρόοδος σε αυτό το σκέλος ίσως να κρίνει και την πραγματοποίηση της τριμερούς συνάντησης Ελλάδας - Τουρκίας - Γερμανίας. Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές από το Βερολίνο, η συνάντηση αυτή θα μπορούσε να λάβει χώρα τον Φεβρουάριο στη Χίο ή στη Σμύρνη (όπως προτείνει η τουρκική πλευρά), αλλά, παρά τα όσα έσπευσε δημοσίως να πει ο Νίκος Κοτζιάς, «τίποτα δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί και πάντως πρέπει να δούμε να γίνονται κάποια πράγματα». Η ενόχληση για τη βιαστική τοποθέτηση του έλληνα υπουργού Εξωτερικών ήταν εμφανής και ίσως για αυτό, στο ίδιο πλαίσιο, να εκφράστηκαν επιφυλάξεις και από το Μέγαρο Μαξίμου.

Ο τουρκικός παράγοντας
Ο Ερντογάν και οι άσοι στο μανίκι
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Τουρκία αποτελεί τον «άγνωστο Χ» στην εξίσωση του Προσφυγικού. Και αυτό για δύο λόγους. Πρώτον, η εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι περιορισμένη. Δεύτερον, διότι η Τουρκία έχει «πολλούς άσους στο μανίκι της» σύμφωνα με τον Φλόριαν Χαν, βουλευτή του CSU.

Στο Βερολίνο πιστεύουν ότι η Τουρκία έχει επίσης όφελος από τη συνεργασία με την ΕΕ. Δεν είναι μόνο η υπόσχεση για τη χορήγηση 3 δισ. ευρώ ή η δέσμευση για επιτάχυνση των συνομιλιών για την απελευθέρωση των θεωρήσεων. Είναι επίσης το γεγονός ότι η Αγκυρα έχει καταβάλει υψηλό κόστος για τα περίπου 2.000.000 πρόσφυγες στο έδαφός της.

Η γερμανική πλευρά εκτιμά ότι ο πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου είναι πιο συνεργάσιμος από τον πρόεδρο Ερντογάν. Εμφαση δίνεται στην καταπολέμηση των δικτύων λαθροδιακινητών και εκεί αναμένονται αποτελέσματα όσο το δυνατόν πιο άμεσα. Το ζήτημα της δημιουργίας hotspots σε τουρκικό έδαφος, που θέτει και η Αθήνα, αντιμετωπίζεται θετικά. Υπάρχει όμως το πρόβλημα ότι καθώς η Τουρκία δεν είναι μέλος του δικτύου EURODAC δεν θα αρκεί η καταγραφή προσφύγων στο έδαφός της.

ΒΗΜΑ