Η ανατομία του νομοσχεδίου για τη μεταναστευτική πολιτική που ψηφίστηκε στη Βουλή

Μποζανίνου Τάνια 

Τα θετικά και τα προβληματικά σημεία - Οι ενστάσεις και οι τα προβλήματα με το άσυλο, την ενσωμάτωση και της άδειας παραμονής - Πρόβλημα η συμφωνία Τουρκίας -ΕΕ

Απολύτως αναγκαίο αλλά με επί μέρους προβλήματα είναι το νομοσχέδιο για το άσυλο που ψηφίστηκε την Παρασκευή στη Βουλή. Ρυθμίζει μεταξύ άλλων την συγκρότηση Υπηρεσίας Ασύλου και Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης καθώς και τις διαδικασίες που θα ακολουθούνται όταν κάποιος αιτείται άσυλο. Το νομοσχέδιο αυτό έπρεπε να είχε ψηφιστεί από το 2013, προκειμένου η ελληνική νομοθεσία για το άσυλο να εναρμονιστεί με την ευρωπαϊκή. Είχε αναρτηθεί σχεδόν αυτούσιο σε διαβούλευση εδώ και δύο μήνες αλλά προστέθηκε ένα άρθρο, το 60, το οποίο ορίζει την ταχύρυθμη εξέταση αιτήσεων ασύλου στα σύνορα και είναι εκείνο που προκάλεσε τις περισσότερες αντιδράσεις.

Η προσθήκη του επίμαχου άρθρου ήταν απαραίτητη προκειμένου να εφαρμοστεί η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας και να αρχίσουν οι επανεισδοχές. Ορίζει μια συμπτυγμένη  διαδικασία 14 ημερών που θα ακολουθείται σε νησιά, αεροδρόμια και παραμεθόριες περιοχές για την εξέταση αιτήσεων ασύλου.

«Στο σύνολό του το νομοσχέδιο δεν είναι κακό. Στη συγκυρία όμως στην οποία θα εφαρμοστεί, αφήνει περιθώρια δραστικών ανατροπών στο προσφυγικό δίκαιο. Εν ολίγοις το πρόβλημα δεν είναι το νομοσχέδιο αλλά η συμφωνία Τουρκίας-ΕΕ», λέει στο «Βήμα» οΔημήτρης Χριστόπουλος, αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. «Με δεδομένο ότι οι εννέα στους 10 που έρχονται έχουν προσφυγικό προφίλ, τα πράγματα είναι ωμά: είτε υλοποιείται η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας είτε εφαρμόζεται το προσφυγικό δίκαιο (σ.σ. Συνθήκη Γενεύης κλπ). Δυστυχώς δυο καρπούζια σε μια μασχάλη δεν χωράνε».

Ανάμεσα στα θετικά του νομοσχεδίου, ο κ. Χριστόπουλος συγκαταλέγει την ίδρυση Αρχής Προσφυγών για εκείνους των οποίων η αίτηση απορρίφθηκε σε α' βαθμό.

Ο Άγγελος Συρίγος, επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πάντειο και πρώην Γενικός Γραμματέας Πληθυσμού και Κοινωνικής Συνοχής (που, ορθά, το νομοσχέδιο μετονομάζει σε Γενικό Γραμματέα Μεταναστευτικής Πολιτικής), παρατηρεί ότι ο απίστευτα γραφειοκρατικός τρόπος επιλογής του διευθυντή της Αρχής Προσφυγών θα χρειαστεί δυο-τρεις μήνες για να ολοκληρωθεί, θέτοντας «ένα πρακτικό πρόβλημα στην εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας».

  

Το μείζον πρόβλημα του νομοσχεδίου κατά τον κ. Χριστόπουλο είναι ότι «ενώ προέρχεται από το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, δεν ασχολείται με ζητήματα μεταναστευτικής πολιτικής αλλά με την διαχείριση της παρούσας προσφυγικής κρίσης. Δεν ασκεί, δηλαδή, μεταναστευτική πολιτική για τους 650.000 νόμιμους μετανάστες και τους κατ' εκτίμηση 250.000-300.000 παράνομους που ζουν στη χώρα από πριν ξεσπάσει η προσφυγική κρίση και βρίσκονται σε τροχιά ενσωμάτωσης».

Προβλέπει ότι αυτό θα το βρούμε σύντομα μπροστά μας ως αδιέξοδο. Όπως και το ότι στους οκτώ μήνες που έχει ψηφιστεί το έτερο νομοσχέδιο για την ιθαγένεια, ούτε ένα παιδί που μεγάλωσε στην Ελλάδα από ξένους γονείς δεν έχει πάρει την ελληνική ιθαγένεια.  

Αντιδράσεις έχει προκαλέσει η κράτηση ως 25 μέρες όσων αιτούνται άσυλο, που προβλέπει το νομοσχέδιο _ αν και μέχρι πριν από ένα χρόνο κρατούνταν επ' αόριστον.

Αντιδράσεις έχουν ξεσηκώσει επίσης οι επιστροφές στην Τουρκία. Το νομοσχέδιο δεν την χαρακτηρίζει «ασφαλή τρίτη χώρα», όμως παραθέτει τα κριτήρια με τα οποία θα γίνονται οι επανεισδοχές (δεν απειλείται η ζωή και ελευθερία των ανθρώπων που επιστρέφονται, δεν θα επαναπροωθηθούν στην χώρα καταγωγής τους, μπορούν να ζητήσουν στην τρίτη χώρα καθεστώς πρόσφυγα και έχουν σύνδεσμο με την τρίτη χώρα _ π.χ. παρέμειναν εκεί αρκετά χρόνια). «Αυτό νομιμοποιεί ντε φάκτο την Τουρκία ως ασφαλή τρίτη χώρα», λέει ο κ. Χριστόπουλος.

Ο κ. Συρίγος δεν εντοπίζει πρόβλημα δεδομένου ότι το νομοσχέδιο δεν χαρακτηρίζει την Τουρκία ασφαλή τρίτη χώρα και τονίζει ότι η Ελλάδα έχει διμερή συμφωνία επανεισδοχής με την γείτονα από το 2001. «Προς το παρόν επιστρέφουμε οικονομικούς μετανάστες. Όμως γιατί όχι και Σύριους αφού η Τουρκία είναι ντε φάκτο ασφαλής για τα 2,7 εκατ. σύριων προσφύγων που φιλοξενεί;».

Άλλο προβληματικό σημείο του νομοσχεδίου κατά τον κ. Συρίγο είναι η πρόβλεψη ότι θα λάβουν άδεια διαμονής στην Ελλάδα για ανθρωπιστικούς λόγους όσοι έχουν αιτηθεί άσυλο πριν από τουλάχιστον πέντε χρόνια και η εξέτασή της εκκρεμεί σε β' βαθμό: αυτό θα νομιμοποιήσει ανθρώπους μη ενσωματωμένους στη χώρα καθώς δεν απαιτείται καμία απόδειξη ενσωμάτωσής τους, πχ σταθερή εργασία, και μπορεί κάλλιστα να αφορά ανθρώπους με παραβατική συμπεριφορά. «Πρόκειται για Πακιστανούς, Νιγηριανούς και άλλους των οποίων η αίτηση έχει απορριφθεί σε α' βαθμό, συνολικά γύρω στις 25.000 εκκρεμείς αιτήσεις». Αν και το νομοσχέδιο δεν το θέτει ως πάγια πρακτική, μπορεί να αποτελέσει προηγούμενο και «να περάσει η λογική του να μην εξετάζονται τα στοιχεία της ενσωμάτωσης εκείνου που λαμβάνει άδεια παραμονής».

ΒΗΜΑ