Julia Margaret Cameron, από νοικοκυρά πρωτοπόρος της Φωτογραφίας

Ο Βικτόρ Ουγκό υποκλίθηκε στις εικόνες της, στν πρώτη φωτογράφο με συνειδητό καλλιτεχνικό έργο.

Η Julia Margaret Cameron γεννήθηκε ως Julia Margaret Pattle στην Καλκούτα της Ινδίας από μια ευκατάστατη οικογένεια Βρετανών. Οι γονείς της, πατέρας αυταρχικός αξιωματικός του Βρετανικού στρατού και η μητέρα της καλλιεργημένη Γαλλίδα αριστοκράτισσα, συνέβαλλαν στη διαμόρφωση του δυναμικού, αλλά ευαίσθητου χαρακτήρα της.

Μετά από σπουδές στη Γαλλία και την Αγγλία, το 1838 παντρεύτηκε τον πολύ μεγαλύτερό της, πλούσιο και ανοιχτό άνθρωπο, δικηγόρο Charles Hay Cameron, ο οποίος ενθάρρυνε τις καλλιτεχνικές της τάσεις. Οι φιλολογικές βραδιές που οργάνωναν στο σπίτι τους, οι συχνές επισκέψεις ζωγράφων, ποιητών και επιστημόνων, η μελέτη λογοτεχνικών βιβλίων και η συχνή αλληλογραφία της για θέματα τέχνης, με δεκάδες σημαντικούς ανθρώπους από όλο τον κόσμο, συνέτειναν για να αναπτυχθεί η δική της καλλιτεχνική δημιουργία, μέσω της φωτογραφίας. Έμειναν στη Κεϋλάνη (σημερινό Sri Lanka) όπου ο άντρας της είχε διάφορες επιχειρήσεις. Το 1848 εγκαταστάθηκαν στο Isle of Wight της Αγγλίας. Η Cameron είχε ένα σπουδαίο κύκλο φίλων. Επιστήμονες, καλλιτέχνες, πολιτικοί ήταν οι καθημερινές της συναναστροφές.

Η ενασχόλησή της με την φωτογραφία άρχισε τυχαία, όταν η κόρη της τής έκανε δώρο μια φωτογραφική μηχανή. Ήταν τότε 48 χρονών. Μπροστά από το φωτογραφικό της φακό στάθηκαν όλα τα πρόσωπα του περιβάλλοντος της. Συγγενείς, υπηρέτες και όλοι οι σπουδαίοι φίλοι της. Δούλευε με την μέθοδο του υγρού κολλοδίου σε ένα πρόχειρο σκοτεινό θάλαμο και ένα στούντιο που έστησε στον κήπο της. Πάντοτε πορτραίτα, με φυσικό και δραματικό φωτισμό σε κλειστούς χώρους χωρίς ευκρίνεια αλλά με μια συγκλονιστική ατμόσφαιρα, ντύνοντας συνήθως τα μοντέλα της και σκηνοθετώντας σκηνές φανταστικές.

Με βαθιά πίστη στη καλλιτεχνική αξία του έργου της, δούλεψε ασταμάτητα, φροντίζοντας μάλιστα φωτογραφίες της να εκτεθούν σαν έργα τέχνης. Ήταν η πρώτη που έκανε επίτηδες φλου φωτογραφίες, άποψη για την οποία της επετέθη μεταξύ άλλων ο, μέτριος ως φωτογράφος αλλά σημαντικός συγγραφέας, Louis Carol. «Μα δεν καταλαβαίνουν ότι ξέρω τι κάνω; Προφανώς επίτηδες τις έχω έτσι», απαντούσε.

Οι φωτογραφίες της θυμίζουν τη ζωγραφική των φίλων της προραφαηλιτών ζωγράφων, αλλά φέρουν και στοιχεία της πρώιμης αναγέννησης. Ωστόσο, δεν έκανε πικτοριαλιστική φωτογραφία, ζωγραφική απομίμηση. Από το ημερολόγιό της άλλωστε φαίνεται ότι ήταν απόλυτα συνειδητή για το ότι έκανε τέχνη σε μια εποχή που η φωτογραφία δεν είχε ακόμη αναγνωριστεί ως τέτοια. Μεταξύ των πιο διάσημων πορτρέτων της είναι αυτό της Αλις Λίντελ με τίτλο «Alethea» (από το οποίο κατά κάποιο τρόπο ξεκίνησε και η ιστορία της Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων).

Είναι το πρώτο ολοκληρωμένο καλλιτεχνικό φωτογραφικό έργο. Επίσης ξεχωριστά είναι και τα πορτραίτα των διάσημων φίλων της όπως του John Herschel, του Thomas Carlyle και του Charles Darwin. Μόνο τον τελευταίο χρόνο της ζωής της, σε ένα ταξίδι στην Κεϋλάνη – όπου και πέθανε – φωτογράφισε σε εξωτερικούς χώρους πορτραίτα με την ίδια δύναμη και συγκίνηση.

Το έργο της παρέμενε άγνωστο, μέχρι που η ανιψιά της Julia Prinsep Stephen (μητέρα της Virginia Woolf) έγραψε ένα βιογραφικό της το οποίο ενέταξε στο Λεξικό των Εθνικών Βιογραφιών (το 1886). Η Virginia Woolf με τον κριτικό τέχνης Roger Fry έκαναν μια συλλογή των έργων της. Η αναγνώριση, όμως, ήρθε όταν ο γερμανός ιστορικός φωτογραφίας Helmut Gernsheim έγραψε ένα βιβλίο για την Julia Margaret Cameron.

Όπως γράφει ο Πλάτων Ριβέλλης:

"Η Julia Margaret Cameron έλεγε παραμύθια στα παιδιά της. Για την προγιαγιά της που ήταν στην αυλή τής Μαρίας Αντουανέτας ή για τον πατέρα της που πολεμούσε με τους λογχοφόρους τής Βεγγάλης. Κι ύστερα ανακάλυψε το μεγάλο παραμύθι τής τέχνης. Τής ζωγραφικής και τής ποίησης.

Ο Λάνσελοτ και η Γκουινεβίαρ, η Οφηλία και ο Άμλετ μαζί με τις αλλόκοσμες ζωγραφικές μορφές των προραφαηλιτών φίλων της έγιναν ο ονειρικός και ταυτόχρονα πραγματικός κόσμος της.

Κι ύστερα ανακάλυψε ότι ο φωτογραφικός φακός της μπορούσε να μιλήσει κι αυτός για τέτοιες ιστορίες. Και ότι οι οικείοι της ίσως να ήταν μετενσαρκώσεις των ηρώων που κατοικούσαν στα όνειρά της. Κι ύστερα πήγε στην Ιταλία και ανακάλυψε ότι μερικούς αιώνες πιο πριν, σε μια περιοχή που έκλεινε στις πλευρές του την Τοσκάνη και την Ούμπρια, κάποιοι ζωγράφοι είχαν μεταμορφώσει Θεούς, Παναγίες και Αγίους σε ήρωες δικών τους παραμυθιών.

Το 1865, η Julia Margaret Cameron φωτογράφισε τη δική της Αγία Οικογένεια. Την έκλεισε σε έναν νοητό κύκλο. Κύκλο που σχηματίζουν τα ίδια τα πρόσωπα, το σκοτάδι και το φως. Φωλιά και φυλακή. Η ιερότητα αντλείται από το ένα, το πρώτο, το υπέροχο παραμύθι. Αλλά μεταμορφώνεται σε αιώνιο σύμβολο, όπου η φάτνη ενυπάρχει σαν ανάμνηση.

Τα πρόσωπα είμαστε εμείς, εσείς, χτες, σήμερα και πάντα. Το παραμύθι μιας κρύας νύχτας τής Βηθλεέμ έδωσε τη θέση του σε ένα άλλο παραμύθι, αυτό τής φωτογραφίας, με τη δύναμη που έχει ο χώρος τής φαντασίας, ο κόσμος τής τέχνης, η επικράτεια των ονείρων, να εναλλάσσουν τις μορφές και να είναι ταυτόχρονα άλλο και ίδιο."

 

πηγή