Ὁ Νεοέλληνας στὴν ἐκκλησία ἀνέπνεε, δέχονταν μέσα στοὺς πνεύμονές του τὴν γενναία καὶ ρωμαλέα ἀναπνοὴ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ποὺ ἡ ἐκκλησία τὴν περιέλαβε, τιμώντας τῆν μνήμη του καὶ τὴ δεύτερη Κυριακὴ τῶν νηστειῶν. Μετὰ τὸν ἑορτασμὸ τῆς ἀναστηλώσεως τῶν Εἰκόνων, δεύτερη νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας, νίκη νεοελληνική; ἡ καθιέρωση τῆς πίστης στὸν ἄνθρωπο καὶ τὸ σῶμα του, ποὺ μπορεῖ καὶ γίνεται δοχεῖο τοῦ ἀκτίστου Θαβωρίου φωτός. Μὲ αὐτὸ τὸ φῶς δὲν φωτίστηκαν μόνον οἱ ἀγωνιστὲς τῆς Ἐλευθερίας σὲ μιὰ στιγμή. Τοῦτο καταγλάϊσε μορφὲς σᾶν τοῦ Ἁγίου κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, ποὺ ἵδρυσε κοντὰ 300 σχολεῖα στὴν Μακεδονία καὶ τὴν Ἤπειρο. Ὁ δὲ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, πόσους τόμους συνέγραψε, ὁ χαλκέντερος, συγκεντρώνοντας σὲ γλώσσα ἁπλοελληνικὴ καὶ σχολιάζοντας τὰ τῶν πατέρων; Ἱερωμένος ἦταν καὶ ὁ συγγραψας γεωγραφία. Ἄλλος ἐπίσης ποὺ συνέταξε γεωπονικὲς καὶ ἰατρικὲς συμβουλές. Ὅλα τὰ κείμενα, πρωτότυπα καὶ μεταφράσεις ἀρχαιοτέρων, σὲ γλώσσα προσιτῆ σὲ ὅλους γιατί, τελειώνοντας ὁ δέκατος ὄγδοος αἰώνας, τὸ περιλάλητο γλωσσικὸ ζητήμα εἶχε λυθεῖ στὴν οὐσία του μέσα στοὺς κόλπους τῆς ἐκκλησίας.

 

Νίκος Γαβριὴλ Πεντζίκης, Πρὸς Ἐκκλησιασμὸ