Ο άγιος Υάκινθος (3 Ιουλίου)

Του αγιογράφου Μιχ. Χατζημιχαήλ

Ο άγιος μάρτυρας Υάκινθος ανήκε στο υπηρετικό προσωπικό του Ρωμαίου αυτοκράτορα Τραϊανού (κουβικουλάριος = θαλαμηπόλος). Βασανίστηκε μέχρι θανάτου, επειδή, σε κάποιο δείπνο του αυτοκράτορα, αρνήθηκε να φάει κρέας από ειδωλόθυτα (ζώα θυσιασμένα στα είδωλα). Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του, ο απεσταλμένος του βασιλιά προς αυτόν είδε το κελί του ολόφωτο και έναν άγγελο να τον ενθαρρύνει και να τον ενισχύει. Το ίδιο, όταν βρέθηκε νεκρός στο κελί του, οι στρατιώτες είδαν επίσης αγγέλους γύρω από το σώμα του.

Μετά το τέλος της επίγειας ζωής του έκανε θαύματα και αποκάλυψε με εμφάνισή του και τη θέση όπου είχαν πετάξει το σώμα του.

Δημοσιεύουμε πρώτα ένα ενδιαφέρον λαϊκό στιχούργημα για τη ζωή του (από εδώ) του στιχουργού Μάρκου Σκουλάτου από τη Νάξο, και κατόπιν ένα σχόλιο του εξαίρετου π. Γιώργη Δορμπαράκη για την καθιέρωσή του ως "αγίου του έρωτα", που συνέβη κυρίως στα Ανώγεια της Κρήτης.

Ἅγιος Μάρτυς Ὑάκινθος ὁ Κουβικουλάριος

Τρεῖς Ἰουλίου πάντοτε γιορτάζει ἡ Ἐκκλησία
τὸν Ἅγιο Ὑάκινθο ἀπὸ τὴν Καισαρία.

Τότε ἐκεῖ Τραϊανὸ εἴχανε βασιλέα
εἰδωλολάτρης ἤτανε καὶ εἶχε καὶ παρέα.

Ὑάκινθος εἰκοσαετὴς ἦταν στὴν ἡλικία
καὶ στὸ παλάτι βασιλιὰ εἶχε ὑπηρεσία.

Μὲ ἦθος καὶ σεμνότητα ἤτανε στολισμένος
πίστι Χριστοῦ ἀπὸ γονεῖς ἀπὸ μικρὸς δοσμένος.

Κάνει γιορτὴ ὁ βασιλιὰς τὰ εἴδωλα τιμάει
σὲ εἰδωλόθυτα φαγητὰ τὸν κόσμο προσκαλάει.

Ἑόρταζαν καὶ τρώγανε ὅλα οἱ αὐλικοί του
καὶ ὅλοι ὑπακούανε εἰς τὴν διαταγή του.

Ὁ Ἅγιος Ὑάκινθος ἐπῆγε σὲ μιὰ ἄκρη
καὶ στὸν ἀληθινὸ Θεὸ προσεύχεται μὲ δάκρυ.

Ὅλοι οἱ ἄλοι τρώγανε σὰν λύκοι πεινασμένοι
ἀπὸ τὰ εἰδωλόθυτα ποὺ ἦταν καλεσμένοι.

Κάποιος συστρατιώτης του, τοῦ ἔγινε προδότης
ποῦ ὑπηρέτης ἤτανε τοῦ σατανᾶ ἐν πρώτοις.

Ἐπῆγε εἰς τὸ βασιλιὰ Ὑάκινθο προδίδει
πῶς στὸν ἀληθινὸ Θεὸ τὴν προσευχή του δίδει.

Δὲν ὑπακούει βασιλιὰ εἰς τὰ προστάγματά σου
δὲν θυσιάζει στοῦ θεοὺς δὲν τρώει τὰ φαγητά σου.

Σὰν τ᾿ ἄκουσε ὁ βασιλιὰς ἀμέσως διατάζει
νὰ φέρουν τὸν Ὑάκινθο καὶ εὐθὺς τὸν ἐξετάζει.

Ἀμέσως τὸν διέταξε νααφήσῃ ἀνοησίες
νὰ φάγει ἀπὸ τὰ φαγητὰ ποὺ εἶναι ἀπὸ θυσίες.

Καὶ ὁ γενναῖος ἀθλητὴς ἔκανε τὸ σταυρό του
καὶ ἤτανε Ὑάκυνθου ὁ βασιλιὰς ἐμπρός του.

Νὰ μὴν τὸ σώσω ἐγὼ ποτὲ τοῦ λέει βασιλιά μου
τὰ μολυσμένα κρέατα νὰ βάλω στὴν κοιλιά μου.

Ἤθελα ὅμως καὶ ἐσὺ Χριστὸν νὰ ἀναγνωρίσῃς
καὶ μὴν λατρεύεις δαίμονες τὰ εἴδωλα νὰ ἀφήσῃς.

Ὅσοι τὸν ἄκουγαν ἐκεῖ τὴν ὥρα ποὺ μιλοῦσε
ἔξω φρενῶν ἐγίνανε ποὺ τὰ εἴδωλα μισοῦσε.

Ἀνόητο καὶ ἐγωιστὴ τὸν εἶπε ὁ βασιλέας
ποῦ γιὰ ἀληθινὸ Θεὸ τοῦ μίλησε ὡραία.

Τὰ εἴδωλα λατρεύουμε ἔχουμε γιὰ θεούς μας
αὐτὸν ποὺ λὲς δὲν ξέρουμε οὔτε ἀπὸ πρόγονούς μας.

 
Ο ναός του αγίου Υάκινθου στ' Ανώγεια. Πρέπει να πω ότι η ιστορία με τα "Υακίνθεια" (πολιτιστικές εκδηλώσεις στ' Ανώγεια κοντά στη μνήμη του αγίου) δε με παραπέμπει και τόσο σε ορθόδοξη πανήγυρη - δηλ. οι καλλιτέχνες και το κοινό που συμμετέχουν, σκέφτονται καθόλου πως οι εκδηλώσεις σχετίζονται μ' έναν άγιο; Ας το δουν αυτό οι αρμόδιοι, αν θέλουν...

Του βασιλιὰ ἀπάντησε Ὑάκινθος μὲ θάρρος
καὶ δὲν τὸν ἐφοβήθηκε καιας ἦταν καὶ φαντάρος.

Τοῦ εἶπε εἶν᾿ ἀνάξιος τὸν Κτίστη νὰ γνωρίσῃ
ποῦ ἔκανε τὸν οὐρανό, τὴν θάλασσα, τὴν κτίση.

Φιλοχριστους εἶχα γονεῖς ἔμαθα νὰ λατρεύω
Χριστὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἔμαθα καὶ πιστεύω.

Θηρίο ἣν ὁ βασιλιὰς δέταξε στὸ σῶμα
νὰ τὸν βασανίζουνε νὰ δέρνουνε τὸ στόμα.

Ξεσχίζουν μὲ τὰ νύχια τους, τοῦ ἄνοιγαν τὸ στόμα
κρέατα εἰδωλόθυτα τὸν τάϊζαν ἀκόμα.

Εἶχε σφραγίδα τοῦ Χριστοῦ τίποτα δὲν παθαίνει
τὸ σῶμα του καὶ ἡ ψυχὴ δὲν ἦταν μολυσμένη.

Τρελάθηκε ὁ Τραϊανὸς εἶδε αὐτὰ ποὺ κάνει
καὶ ἔβγαλε διαταγὴ στὴ φυλακὴ τὸν βάνει.

Τὸν βγάζει ἀπὸ τὴν φυλακὴ γιὰ νὰ τὸν καλοπιάσῃ
καὶ εἰς τοὺς ψεύτικους θεοὺς λέει νὰ θυσιάσῃ.

Τοῦ λέγει εἶμαι χριστιανὸς πίστι μου δὲν ἀλλάζω
καὶ γιὰ τὴν πρόσκαιρη ζωὴ ψυχή μου δὲν κολάζω.

Ὁ τύραννος κοκκίνησε τότε ἀπ᾿ τὸ θυμό του
διέταξε νὰ κρεμαστῇ νὰ γδέρνουν τὸ πλευρό του.

Κοκκίνησαν οἱ βασανιστὲς μὲ αἷμα τοῦ Ἁγίου
σύμφωνα μὲ διαταγὴ Τραϊανοὺ ἀγρίου.

Στὰ βάσανά του ὁ μάρτυρας τὸ βασιλιὰ φωνάζει
πῶς εἶναι δοῦλος τοῦ Χριστοῦ τίποτα δὲν τρομάζει.

Διέταξε ὁ βασιλιὰς νὰ τὸν ἐφυλακίσουν
καὶ μόνο εἰδωλόθυτα φαγιὰ νὰ τὸν ταΐσουν.

Κρέατα εἰδωλόθυτα τοῦ πήγαιναν νὰ φάει
νηστεία καὶ μὲ προσευχὴ τὶς ὧρες τοῦ περνάει.

Τριάντα μέρες καὶ ὀκτὼ στὴ φυλακὴ κλεισμένος
διὰ τὴν πίστι στὸν Χριστὸ ἦταν βασανισμένος.

Εἶδε ὁ ἀρχιφύλακας τὴν τελευταία μέρα
στὴ σκοτεινὴ τὴν φυλακὴ φῶς ἔλαμπε σὰν μέρα.

Στὸν Ἅγιο χαρούμενο εἶδε τὸ πρόσωπό του
δύο λευκοφόροι Ἄγγελοι βρίσκονταν στὸ πλευρό του.

Ἕνας σκεπάζει σῶμα τοῦ ὁ ἄλλος ἀπ᾿ τὴν ἄλλη
ἔβαζε φωτοστέφανο στ᾿ Ἁγίου τὸ κεφάλι.

Τρόμαξε ὁ φύλακας πάει στὸν βασιλέα
ἐκεῖ του ἐξιστόρησε γιὰ πράγματα σπουδαῖα.

Τύραννος ἄπιστο σκυλὶ εἶπε ἦν φαντασίες
καὶ τότε ἐδιέταξε μεγάλες τιμωρίες.

Σὲ δύο μέρες τὸν καλεῖ νὰ ῾ρθει πάλι μπροστά του
Ἅγιο ἐφοβέριζε μὲ βαρβαρότητά του.

Σὰν ἄνοιξαν τὴν φυλακὴ τὸν βρῆκαν πεθαμένο
καὶ γύρω-γύρω Ἄγγελοι λαμπάδες ἀναμμένο.

Διέταξε ὁ βασιλιὰς φρουροῦν τὸ λείψανό του
νὰ μὴν τὸ πάρουν χριστιανοὶ καὶ σκάσῃ ἀπ᾿ τὸ κακό του. 

 
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος στον άγιο Υάκινθο (από εδώ)

Τὴ νύχτα ὅμως Ἄγγελος φωτίζει ἱερέα
Τιμόθεο ὀνόματι τὸ κήδευσε ὡραία.

Σὲ μία χήρα τὸ 'δωσε νὰ τὸ διαφυλάξει
σὲ μαρμαρένια λάρνακα τὸ εἶχε αὐτὸ φυλάξει.

Σαράντα μέρες ἔμεινε δίχως νερὸ καὶ γεῦμα
τρεφότανε στὴ φυλακὴ μὲ Ἅγιον τὸ Πνεῦμα.

Μὲ πίστι καὶ μὲ προσευχὴ περνοῦσε τὴν ζωή του
κι ἁγίασε ὁ Ὑάκινθος αἰώνια τὴν ψυχή του.

Παρέδωσε τὸ πνεῦμα τοῦ τρεῖς ἦν τοῦ Ἰουλίου
καὶ εἶναι ἀγαλιόμενος εἰς τὰς αὐλᾶς Κυρίου.

Ὦ Ἅγιε Ὑάκινθε ἄνθος τοῦ Παραδείσου
προσεύχου πάντοτε γιὰ μᾶς νὰ ἔχουμε τὴν εὐχή σου.

Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΡΤΥΣ ΥΑΚΙΝΘΟΣ Ο ΚΟΥΒΙΚΟΥΛΑΡΙΟΣ (ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ)

῾῾Ο ἅγιος ῾Υάκινθος καταγόταν ἀπό τήν Καισάρεια τῆς Καππαδοκίας καί ὑπηρετοῦσε στό βασιλικό τραπέζι τοῦ αὐτοκράτορα Τραϊανοῦ. Κατηγορήθηκε ὅμως ὡς χριστιανός, γι᾽ αὐτό καί δόθηκε ἡ ἐντολή νά κτυπηθεῖ σέ ὅλο τό σῶμα του καί νά ριχτεῖ στήν φυλακή. ᾽Εκεῖ μένοντας ἀρκετές ἡμέρες χωρίς φαγητό παρέθεσε τό πνεῦμα του στόν Θεό᾽.

Εικ.: Παλαιότερη (ορθότερη;) απεικόνιση του αγίου Υάκινθου. Πάντως ο άγιος ήταν 20 ετών.

῎Εχει προταθεῖ ἀπό ὁρισμένους χριστιανούς ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου ῾Υακίνθου νά καθιερωθεῖ ὡς ἡ ἑορτή τῶν ἐρωτευμένων σέ ἀντικατάσταση τῆς ἑορτῆς τοῦ ["Ν": ορθόδοξου] ἁγίου Βαλεντίνου (14 Φεβρουαρίου), γιά τόν ὁποῖο ὑπάρχουν πολλές καί ἀντιφατικές παραδόσεις. Καί τοῦτο βεβαίως ὄχι γιατί ὁ ἅγιος ἔχει καμμία οὐσιαστική σχέση πρός αὐτό πού προβάλλεται ὡς ἀνθρώπινος ἔρωτας, ἀλλά γιατί τό ὄνομά του πού παραπέμπει στό πολύ ὄμορφο καλλωπιστικό φυτό ὑάκινθος, τό κοινῶς ὀνομαζόμενο ζουμπούλι, μέ τό ἔντονο ἄρωμα καί τά πολυάριθμα μικρά ἄνθη του, κυανοῦ, ρόζ ἤ ἄσπρου χρώματος, συνηγορεῖ γιά κάτι τέτοιο. ῾Η σχέση τοῦ ἁγίου πρός τόν ἔρωτα ὑπάρχει, κατά πῶς μᾶς τό θέτει καί ὁ ἅγιος ὑμνογράφος τῆς ἀκολουθίας του Θεοφάνης ὁ ποιητής, ἀλλά μέ τήν ἔννοια πού συναντᾶμε σέ ὅλους τούς ἁγίους, δηλαδή τήν ἔννοια τοῦ θείου ἔρωτα, τῆς σφοδρῆς ἀγάπης πρός τόν ᾽Ιησοῦ Χριστό.

Πράγματι, ἡ ὅλη κατά Χριστόν πορεία τοῦ ἁγίου ῾Υακίνθου κατανοεῖται μόνον κάτω ἀπό τήν ὀπτική αὐτή. ῾Η ἀγάπη του πρός τόν Χριστό τοῦ ἔδωσε τήν δύναμη νά ἀντιμετωπίσει τήν ὀργή καί τήν μήνη τοῦ ἴδιου τοῦ αὐτοκράτορα, ἐπιμένοντας ὅτι εἶναι χριστιανός, καί νά ὑποστεῖ φοβερά μαρτύρια μέχρι τῆς τελικῆς ἐκπνοῆς του λόγω ἀσιτίας. ῾῎Ελεγξες τόν τύραννο, ἀθλοφόρε, πού εἶχε φτάσει σέ κατάσταση μανίας, γιατί ἤσουν ντυμένος ἀπό τόν Χριστό μέ τήν ἀήττητη δύναμή Του᾽ (῾Μαινόμενον τόν τύραννον ἤλεγξας, ἀθλοφόρε, δύναμιν ἀήττητον παρά Χριστοῦ ἐνδυσάμενος᾽) (ὠδή ε´). ῾᾽Αγάπησες τόν Θεό μέ τήν ψυχή σου σύ, ἀθλητή μακάριε, παλεύοντας μέχρις αἵματος πρός τήν ἁμαρτία καί ἀνατρέποντας τούς ἐχθρούς᾽ (῾Σύ τόν Θεόν ἠγάπησας ἐκ ψυχῆς, μέχρις αἵματος  πρός τήν ἁμαρτίαν, ἀθλητά μακάριε, ἀντικαθιστάμενος καί δυσμενεῖς τρεπόμενος᾽) (ὠδή η´).

῾Ο ἅγιος ποιητής μάλιστα παίρνει ἀφορμή ἀπό τήν γνωριμία πού εἶχε ὁ ῾Υάκινθος πρός τόν αὐτοκράτορα Τραϊανό, ἀφοῦ ὑπῆρξε θαλαμηπόλος του, γιά νά πεῖ ὅτι τελικῶς ὁ ἅγιος ἦταν ὁ ἀληθινός αὐτοκράτορας, γιατί ἀκριβῶς μέ τόν εὐσεβή λογισμό τῆς πίστεως πού εἶχε ἔγινε αὐτοκράτορας τῶν παθῶν του, τρεφόμενος ἀπό τόν θεϊκό λόγο καί ὄχι ἀπό τήν τροφή τῶν παρανόμων. ῾Αὐτοκράτορα φέρων τῶν παθῶν ἀριδήλως τόν εὐσεβῆ λογισμόν, τροφήν τῶν παρανόμων κατέπτυσας, παμμάκαρ, θείῳ λόγῳ τρεφόμενος᾽ (ὠδή ζ´). 

Κι εἶναι πολύ σημαντική ἡ παρατήρηση τοῦ Θεοφάνη, γιατί μᾶς ἀποκαλύπτει ὅτι ὅταν ὁ μάρτυρας δέχεται τό ὅποιο μαρτύριο εἴτε ὡς κτύπημα εἴτε ὡς στέρηση, τήν ἴδια ὥρα ὁ Κύριος μέ μυστικό τρόπο ἔρχεται καί λειτουργεῖ σ᾽ αὐτόν ἀντιστοίχως εἴτε ὡς θεϊκό χάδι εἴτε ὡς πλήρωση καί τροφή. Πρόκειται γιά πραγματικότητα πού δέν πρέπει νά λησμονοῦμε, γιατί ἰσχύει γενικότερα: κάθε ὑπομονή πού κάνουμε στήν ζωή μας τήν ὥρα τῆς ὅποιας δοκιμασίας μας, ἐνῶ φαίνεται ὅτι ὑφιστάμεθα μία ταλαιπωρία καί ἕνα βάσανο, ὁ Κύριος εἶναι παρών καί τήν δοκιμασία τήν μεταποιεῖ σέ εὐλογία.

῾Ο ἐκκλησιαστικός ποιητής δέν εἶναι δυνατόν νά μήν ἀξιοποιήσει καί τό ὄνομα τοῦ ἁγίου ῾Υακίνθου. ᾽Αφενός μᾶς προτρέπει νά τοῦ πλέξουμε στεφάνι μέ τούς ὕμνους ἀποτελούμενο ἀπό ἀμαράντινους ὑακίνθους (῾῾Υακίνθῳ σήμερον ἐξ ὑακίνθων ἀμαράντων πλέξωμεν στέφανον πάντες οἱ πιστοί᾽) (κοντάκιο), ἀφετέρου μᾶς μεταφέρει στήν θριαμβεύουσα ᾽Εκκλησία, τήν ᾽Εκκλησία τῶν πρωτοτόκων, δίνοντάς μας τήν εἰκόνα τῆς θέσης τοῦ ἁγίου μάρτυρα ἀνάμεσα στούς ἄλλους ἁγίους. ῾Σάν ὄμορφο ζουμπούλι λάμπρυνες τήν θεία σκηνή, σάν ἐκλεκτό ζωηρό κόκκινο ἀπό τό αἷμα τῆς ἀθλήσεώς σου ἔγινες ἀφιέρωμα τῆς ᾽Εκκλησίας τῶν πρωτοτόκων᾽ (῾῾Υάκινθος ὡς φαιδρός, σκηνήν τήν θείαν ἐφαίδρυνας, ὡς κόκκινον ἐκλεκτόν, ἀθλήσεως αἵματι, ἀνάθημα γέγονας τῆς τῶν πρωτοτόκων ᾽Εκκλησίας, παναοίδιμε᾽) (ὠδή ς´). Κι ἀκόμη: θεωρεῖ ὁ ποιητής τόν ἅγιο μάρτυρα σάν διαυγή καί πολύτιμο  λίθο τῆς βασιλείας τοῦ Χριστοῦ, γιατί μέ τήν ῾εἰλικρίνεια τῆς ψυχῆς του καί τήν καθαρότητα τοῦ νοῦ του᾽ (ὠδή ζ´) ἔγινε φωτεινό κατοικητήριο τοῦ  Πνεύματος τοῦ Θεοῦ. (῾῎Ωφθης διαυγείᾳ τοῦ Πνεύματος, ὥσπερ λίθος διαυγής τῆς βασιλείας τοῦ Χριστοῦ᾽) (στιχηρό ἑσπερινοῦ). (῾Σέ τόν διαυγείᾳ μαρτυρικῇ πολύτιμον λίθον γεγονότα θείου ναοῦ᾽) (ὠδή α´).

῾Ο ἅγιος ῾Υάκινθος γιά τόν Θεοφάνη θεωρεῖται καί ὡς πρότυπο ἰδιαιτέρως τῆς νεότητας. Γιατί νέος καθώς ἦταν ὁ ἅγιος φανέρωσε ἐκεῖνο πού τιμᾶ τήν νεότητα καί τήν διακρατεῖ πάντοτε ἀνθοφοροῦσα: τήν γενναιότητα τοῦ νοῦ καί τήν φρόνηση καί σύνεση τῶν μεγάλων. Πού σημαίνει: δέν δίνει ἀξία σέ ἕναν νέο ἀπό μόνη της ἡ νεότητά του. Κι αὐτή θά παρέλθει πολύ γρήγορα. ῾Η νεότητα τῆς καρδιᾶς μετράει κατεξοχήν, γιατί αὐτή παραμένει ἐσαεί. ῾᾽Απέδειξες, μάρτυς ἀθλοφόρε, τό νεανικό τῆς ἡλικίας σου καί τό γενναῖο τῆς διανοίας σου, καθώς πάλεψες μέ ἀνδρεία κατά τῆς πλάνης ὑπέρ Χριστοῦ᾽ (῾Τό τῆς ἡλικίας νεανικόν καί τῆς διανοίας τό γενναῖον ὑπέρ Χριστοῦ ἀπέδειξας, μάρτυς ἀθλοφόρε, κατά τῆς πλάνης ἀνδρισάμενος᾽) (ὠδή α´). ῾᾽Ενῶ ἤσουν νέος, φάνηκες νά ἔχεις καθαρά φρόνηση μεγάλου, μάρτυς Χριστοῦ, καί νά κοσμεῖσαι ἀπό σύνεση᾽ (῾Νέος καθιστάμενος, πρεσβυτικήν σαφῶς φρόνησιν, μάρτυς Χριστοῦ, ὤφθης κεκτημένος, καί συνέσει κοσμούμενος᾽) (ὠδή γ´).

῾Ταῖς τοῦ ἁγίου Σου πρεσβείαις, Χριστέ ὁ Θεός, ἐλέησον καί σῶσον ἡμᾶς᾽. 

πηγή