Αναγέννηση για ένα βυζαντινό στολίδι

Τον εντυπωσιακό ναό Γεννήσεως της Θεοτόκου, που χρονολογείται τον 10ο αιώνα και στέκει φύλακας στεριάς και θάλασσας στη μέση της Κορωνησίας, ενώ αποτελεί ένα από τα παλαιότερα βυζαντινά μνημεία της Άρτας, αναστήλωσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας.

Ο ναός Γεννήσεως της Θεοτόκου λειτουργεί αδιάλειπτα από τις αρχές του 10ου αιώνα και σήμερα είναι η ενορία του μικρού οικισμού της Κορωνησίας - ένα γραφικό ψαροχώρι στον Αμβρακικό, που οι ντόπιοι ονομάζουν «χερσονίζουσα νήσο».

«Πρόκειται για το καθολικό ενός σημαντικού μοναστηριού, για το οποίο διαθέτουμε πολλά στοιχεία από έγγραφα των βυζαντινών και οθωμανικών χρόνων», λέει στο «Έθνος» η προϊσταμένη της ΕΦΑ Άρτας, Βαρβάρα Παπαδοπούλου, προσθέτοντας ότι σύμφωνα με τις πηγές στα μεσοβυζαντινά χρόνια ήταν ένα μεγάλο μοναστήρι, με πολλούς μοναχούς και τεράστια ακίνητη περιουσία με αμπέλια και ιχθυοτροφεία σε όλο τον Αμβρακικό.

Με το πέρασμα των χρόνων ωστόσο έπεσε σε μαρασμό, εγκαταλείφθηκε από τους μοναχούς, έχασε την περιουσία του και ερημώθηκε. Σήμερα απέμεινε μόνο το καθολικό που είναι αφιερωμένο στη Γέννηση της Θεοτόκου, αλλά και το μικρό παρεκκλήσι του Οσίου Ονουφρίου σε κοντινή απόσταση ανατολικά του ναού.

Ερείπια μόνο διασώζονται από τα κελιά και τους βοηθητικούς χώρους στα νότια του ναού, ενώ διατηρείται σε καλή κατάσταση το παλιό πηγάδι από το οποίο υδρευόταν η μονή και σύμφωνα με την παράδοση το έφτιαξε ο ίδιος ο Όσιος Ονούφριος, τον 18ο αιώνα.

Οι τοιχογραφίες ακολουθούν την τεχνική της Κρητικής Σχολής.

Ενδιαφέρουσες είναι οι τοιχογραφίες του ναού που χρονολογούνται σε πέντε συνολικά φάσεις, από τις οποίες σημαντικότερες είναι εκείνη του δεύτερου μισού του 17ου αι. και εκείνη έναν αιώνα αργότερα, του δεύτερου μισού του 18ου αιώνα και φιλοτεχνήθηκαν από τον Αλέξιο, αγιογράφο πολλών ναών και μοναστηριών στην Άρτα και στην Πρέβεζα.

Από άποψη τεχνοτροπίας οι τοιχογραφίες ακολουθούν την τεχνική της Κρητικής Σχολής, με έντονα χρώματα, έξεργα φωτοστέφανα κ.ά.

Το εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο φιλοτεχνήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα και φέρει πλήθος ολόγλυπτων ανθικών και ζωικών διακοσμήσεων, ενώ και οι ασημοστόλιστες φορητές εικόνες είναι του 19ου αιώνα, με εμφανή κάποια δυτικότροπα στοιχεία στις μορφές, οι οποίες ωστόσο δεν χάνουν τη βυζαντινή φυσιογνωμία τους.

Η Κορωνησία και ο ναός Γεννήσεως της Θεοτόκου

«Το σημαντικό αυτό μνημείο αντιμετώπιζε ποικίλα προβλήματα, όπως στατικής φύσεως, αλλά και φθοράς του τοιχογραφικού διακόσμου, των κονιαμάτων, του τέμπλου και του εσωτερικού διακόσμου», σημειώνει η κ. Παπαδοπούλου. Το έργο αναστήλωσης και αποκατάστασης εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ και ολοκληρώθηκε πριν από λίγο καιρό.

Ο ναός ανήκει στον σπάνιο τύπο του σταυροειδούς ημιεγγεγραμμένου με τρούλο, το σημερινό του όμως σχήμα παρουσιάζει αποκλίσεις από το παλαιό. Ο κυρίως ναός χωρίζεται σε τρία κλίτη με δύο σειρές από ανομοιόμορφες και ανισοϋψείς κολώνες και καλύπτεται ολόκληρος με θόλους.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει μια ανάγλυφη πλάκα που καλύπτει τη χτιστή Αγία Τράπεζα, η οποία κατά τον γνωστό αρχαιολόγο-αρχιτέκτονα-ερευνητή-θεμελιωτή της επιστήμης της βυζαντινής τέχνης στην Ελλάδα, Αναστάσιο Ορλάνδο, προέρχεται πιθανότατα από την ερειπωμένη παλαιοχριστιανική βασιλική που βρίσκεται στο νησάκι Κέφαλος του Αμβρακικού Κόλπου.

Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Έθνος