Τουρκικές Φιλμικές Θηριωδίες

Του Κωνσταντίνου Κυρίμη*

Κατά τις δεκαετίες 1970 και 1980 στην Τουρκία γυρίστηκαν πολλές “rip-off” ταινίες. Με τον όρο “rip-off” περιγράφονται ταινίες που αντιγράφουν, και προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την επιτυχία, μεγάλων επιτυχιών του Hollywood. Κατά κανόνα, τα rip-off’s είναι κακέκτυπα των πρωτότυπων, με μηδαμινή αξία παραγωγής. Το φαινόμενο των rip-off’s δεν αποτέλεσε αποκλειστικό προνόμιο των «γειτόνων» μας. Χώρες όπως οι Φιλιππίνες ή η Ινδονησία, διακρίθηκαν σε αυτόν τον τομέα. Όμως, η παραγωγή rip-off’s στην Τουρκία, ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, λαμβάνοντας στοιχεία «εθνικής παράκρουσης». Οι εν λόγω προσπάθειες, ενώ φιλοδοξούσαν να αποτελέσουν το «αντίπαλο δέος» στις δυτικές υπερπαραγωγές, κατέληξαν να γίνουν περιζήτητες στους κύκλους των οπαδών των «τόσο κακές, ώστε να είναι διασκεδαστικές» ταινιών.

Η κύρια γενεσιουργός αιτία αυτών των ταινιών, ήταν μια μεταπολεμική νομοθεσία, που επέβαλε βαρύτατους φόρους στις εισαγόμενες ταινίες, καθιστώντας συχνά το κινηματογραφικό εισιτήριο, ένα «απλησίαστο αγαθό» διασκέδασης. Και ενώ οι (παραδοσιακά εύποροι) κάτοικοι της δυτικής ακτής, μπορούσαν αν απολαύσουν αυτήν την πολυτέλεια, δεν ίσχυε το ίδιο για τον (πολύ φτωχότερο) πληθυσμό της ασιατικής ενδοχώρας. Έτσι, η ύπαρξη ενός κοινού που διψούσε για «δυτικό κινηματογράφο» με «ανατολίτικη φορολογία» έδωσε ώθηση στη δημιουργία μιας ολόκληρης βιομηχανίας αντιγραφών, (σχόλιο: αυτή η επιθυμία της γείτονος, για «αυτάρκεια» σε οποιονδήποτε τομέα, δεν είναι ανεξάρτητη από τις τεράστιες βιομηχανικές αμυντικές επενδύσεις, των τελευταίων δεκαετιών). Με την έννοια των «πνευματικών δικαιωμάτων» να χαίρει ίσης εκτίμησης, όπως η «ελευθερία έκφρασης», ή η «ανεξιθρησκεία», οι ανατολίτες παραγωγοί δε δίσταζαν να αντιγράψουν (ακόμα και καρέ-καρέ) κάθε νέα εισπρακτική επιτυχία που προερχόταν από την Αμερική. Ενίοτε δε, συνέθεταν την τελική rip-off ταινία, χρησιμοποιώντας ανάμεικτες σκηνές από το πρωτότυπο, μαζί με σκηνές εγχώριας παραγωγής.

Ίσως το ενδεικτικότερο παράδειγμα τέτοιων ταινιών, είναι «Ο άνθρωπος που έσωσε τον κόσμο» γυρισμένο το 1982. Στους κινηματογραφικούς κύκλους, είναι περισσότερο γνωστό ως «Τούρκικος Πόλεμος των Άστρων». Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι πρόκειται για την χειρότερη ταινία όλων των εποχών. Αν και αυτός ο χαρακτηρισμός είναι μάλλον αναληθής, εντούτοις δεν είναι και εντελώς αστήρικτος. Από τα πρώτα κιόλας λεπτά, ο θεατής μπαίνει στο πνεύμα του τι θα ακολουθήσει. Ο τούρκος πιλότος ενός διαστημικού καταδιωκτικού, βρίσκεται μπλεγμένος σε μια αερομαχία. Αντιγραφή μιας κλασσικής σκηνής από τον αυθεντικό «Πόλεμο των Άστρων», η οποία (στο πρωτότυπο) είχε κοστίσει μια μικρή περιουσία προκειμένου να γυριστεί. Όμως στην Τουρκία, τα πράγματα ήταν ασφαλώς πιο απλά. Παίρνεις τον πρωταγωνιστή και του φοράς ένα κράνος μοτοσυκλετιστή, πάνω στο κράνος, κολλάς ακουστικά από Walkman (τα μεγάλα, με τα «σφουγγαράκια») και έτοιμος ο «πιλότος διαστημικού καταδιωκτικού»! Ακριβώς από πίσω, προβάλεις εικόνες από την αυθεντική ταινία του 1979, με διαστημόπλοια να αλληλοεπιτίθενται, έτοιμη και η «σκηνή δράσης»! Ενίοτε, για να δοθεί και λίγο περισσότερη δράση, ο πρωταγωνιστής αναφωνεί «κατεβαίνω για επίθεση!» και απλώς ... σκύβει το κεφάλι του μπροστά στην κάμερα, προσπαθώντας να μας πείσει ότι βλέπουμε ένα διαστημόπλοιο να εκτελεί βύθιση. Και σκεφτείτε ότι αυτές είναι από τις πιο «καλογυρισμένες» σκηνές του έργου.

Ο ανυποψίαστος θεατής, θα αντιμετωπίσει ένα πραγματικό πολιτισμικό σοκ, ερχόμενος σε επαφή με την εν λόγω ταινία. Τι να πρωτοαναφέρει κάποιος ; Τον Τούρκο Chewbacca που θυμίζει χαλί μπάνιου-με-πόδια; Τα ρομπότ που θυμίζουν αναποδογυρισμένους κάδους σκουπιδιών; Τον Τούρκο Darth Vader, με τη στολή που θυμίζει σκουριασμένο ψύκτη στο Ι.Κ.Α. Κερατσινίου; Τις σπηλιές με τοιχώματα από πεπιεσμένο-χαρτόνι; Ή τις «διαστημικές μούμιες» που είναι μπανταρισμένες (μάλλον) με χαρτί υγείας; Σε ένα δε, κρεσέντο φιλμικού pastiche, στην ταινία εμφανίζονται φουτουριστικά διαστημόπλοια και ατίθασα άλογα της στέπας, ακτινοπίστολα και μαγικά σπαθιά, διαστημικοί σταθμοί και υποχθόνιες σπηλιές, μεταλλαγμένες ταραντούλες και ασημένιοι νίντζα, αλτρουιστές αστρομαχητές και διαπλανητικές χανούμισσες. Οτιδήποτε μπορεί να χωρέσει σε 90’ φιλμ, ενσωματώνεται αδιακρίτως στην πλοκή. Όσο για τη μουσική, αυτή είναι κλεμμένη από τον Πόλεμο των Άστρων, τον Σούπερμαν, το Γκαλάκτικα, τον Ιντιάνα Τζόουνς και 2-3 ακόμα ταινίες. Ακόμα και «στοκ» σκηνές από ντοκυμαντέρ της NASA, χρησιμοποιούνται ώστε να συμπληρωθούν τα απαραίτητα καρέ. Η ιδιαιτερότητα αυτής της ταινίας (όπως και σχεδόν όλων των τουρκικών rip-offs) είναι ότι δε γυρίστηκε ως «απόπειρα διακωμώδησης» του αυθεντικού έργου (όπως π.χ. συνέβαινε με αντίστοιχες ελληνικές ταινίες της περιόδου). Αντιθέτως, οι συντελεστές στόχευαν σε μια «σοβαρή ταινία», γεγονός που καταμαρτυρά αρκετά για την ψυχοσύνθεση αυτού του λαού. Ασφαλώς όμως, κάθε τούρκικη ταινία που σέβεται τον εαυτό της, θα ήταν ελλιπής χωρίς μια γενναία δόση προπαγάνδας, έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι οι αστρομαχητές που καλούνται να σώσουν τον πλανήτη από τους εξωγήινους, είναι τούρκοι, ενώ ένας μύστης σε έναν μακρινό πλανήτη, δε θα χάσει την ευκαιρία να πλέξει το εγκώμιο του Κορανίου και του Ισλάμ.

Στο ίδιο περίπου πνεύμα, κινήθηκε και το «Τούρκικο Star-Trek». Γυρισμένο το 1973 υπό τον διακριτικό τίτλο «Όμηρος, ο τουρίστας του διαστήματος». Η πολύχρονη προσπάθεια της Τουρκίας να παρουσιάσει τον Όμηρο ως «Τούρκο», βρίσκει σε αυτή την περίπτωση ένα ακόμα προσφιλές «όχημα». Παρά τον πρωτότυπο V τίτλο, η ταινία είναι 100% αντιγραφή της γνωστής σειράς επιστημονικής φαντασίας. Η πλοκή θέλει τον Όμηρο να επιβιβάζεται στο Star Trek και να συμμετέχει σε διαστημικές περιπέτειες. Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι και μόνο η θέα του «Τούρκου Spock» επαρκεί για να εξασφαλίσει cult-status στη συγκεκριμένη ταινία. Διαρκώς, κοιτάζει επίμονα στην κάμερα, σηκώνοντας χαρακτηριστικά το φρύδι του, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να μοιάσει στον Leonard Nimoy, από πλευράς γελοιότητας, ακολουθεί (με μικρή διαφορά) η σκηνή όπου το πλήρωμα «τηλεμεταφέρεται» σε έναν πλανήτη. Ποτέ ένα ειδικό εφέ, δεν υπήρξε φθηνότερο και πιο κακογυρισμένο, ίσως το μόνο χειρότερο στην ταινία, είναι ο χαρακτήρας του «Ομήρου»: ένας τραγικός μουσάτος τύπος, με ένα άθλιο τσαλαπατημένο καπέλο. Επίσης, πιστοί στο δόγμα του «αχταρμά», οι παραγωγοί φρόντισαν να εμφανίσουν και τον ... Γκοτζίλα στην αφίσα της ταινίας! Το ότι δεν εμφανίζεται στο τελικό προϊόν, ήταν μάλλον μια «ασήμαντη λεπτομέρεια».

Άλλη μια «κλασσική» ταινία του είδους, είναι ο «Τούρκος Spiderman» (γυρισμένος το 1973 με τον διακριτικό τίτλο «Τρεις σπουδαίοι άντρες»). Εδώ, οι γείτονες μεγαλουργούν. Κατά το σενάριο, ο Captain America, με τη βοήθεια του Ε1 Santo (πρωτοπαλαιστή, και λαϊκού ήρωα από το Μεξικό) αντιμετωπίζει τον Spiderman και εδώ εισέρχεται μια απίθανη σεναριακή πρωτοτυπία. Ο τούρκος Spiderman, όχι μόνο δεν ανήκει στο στρατόπεδο των «καλών», αλλά δεν έχει καν κάποια «υπερφυσική» δυνατότητα. Πρόκειται για ένα κοινό ρεμάλι (παρά τη φανταχτερή στολή του), μαφιόζο και πλαστογράφο που αρέσκεται στο να σουγιαδιάζει μπαμπέσικα τους αντιπάλους του και όταν επιθυμεί έναν πιο φαντασμαγορικό θάνατο για όσους τον αντιστρατεύονται, φροντίζει να τους καταστήσει βορά σε ορδές ποντικιών. Το τελικό αποτέλεσμα της ταινίας; Άλλος ένα γνωστός χαρακτήρας «βιάζεται» κινηματογραφικά, από τους «ευφάνταστους» παραγωγούς.

Άλλος ένας γνωστός υπερ-ήρωας που υπέφερε στα χέρια τούρκων παραγωγών, ήταν ο Σούπερμαν. Η ταινία «Ο Σούπερμαν επιστρέφει» (1979) κάνει τις βιντεοταινίες με τον Πάνο Σουπιάδη να μοιάζουν με υπερπαραγωγές. Το φιλμ ξεκινάει, θέλοντας να αφηγηθεί στον θεατή, την ιστορία του πλανήτη Κρύπτο (γενέτειρα του υπερήρωα), εκεί που οι ανόητοι Γιάνκηδες θα ξόδευαν μια περιουσία, οι Τούρκοι βρήκαν την εύκολη λύση. Ενα δωμάτιο βαμμένο μαύρο, αναπαριστά το «αέναο σύμπαν», η κάμερα ταξιδεύει αργά, ανάμεσα σε κρεμασμένα χριστουγεννιάτικα αστεράκια (οι κλωστές είναι περισσότερο από ορατές) και τελικά καταλήγει σε μια μεγάλη Χριστουγεννιάτικη μπάλα: είναι (όπως μας πληροφορεί ο αφηγητής) ... ο πλανήτης Κρύπτο! Ότι και να πούμε για τη συγκεκριμένη ταινία (χρησιμοποιούμε τον όρο, με τη χαλαρή έννοια του) είναι λίγο. Παραβλέποντας το γεγονός ότι ο «ηθοποιός» που υποδύεται τον κυβερνήτη του Κρύπτο, είναι φαφούτης (του λείπουν αρκετά δόντια, δυστυχώς μπροστινά), αξίζει να σταθούμε στα «ειδικά εφέ». Το πέταγμα του Σούπερμαν, αναπαρίσταται ως εξής : Ο πρωταγωνιστής, δεμένος με ένα τεράστιο καλώδιο, κρέμεται ατσούμπαλα. Πίσω του, προβάλλονται (σε κακής ποιότητας φιλμ) πλάνα της Κωνσταντινούπολης (προφανώς κλεμμένα από το υπουργείο τουρισμού). Σε κάποια πιο μακρινά πλάνα, αντί για τον ηθοποιό, βλέπουμε μια (πασιφανώς ψεύτικη) κούκλα, στο ίδιο μοτίβο.

Ούτε και ο γνωστός ΕΞΟΡΚΙΣΤΗΣ ξέφυγε από τη μανία «οικειοποίησης» της τουρκικής σινε-βιομηχανίας. Ο «Τούρκικος Εξορκιστής» γυρίστηκε το 1974, υπό τον πρωτότυπο τίτλο “Seytan” (Σατανάς). Η πλοκή θέλει τη 12χρονη Γκιούλ να κυριεύεται από τον «έξω-από-εδώ». Στη συγκεκριμένη ταινία, οι συντελεστές βρέθηκαν προ μεγάλου διλλήματος. Από τη μια, δε μπορούσαν να αφήσουν ανεκμετάλλευτη εμπορικά την ευκαιρία. Από την άλλη, δεν τους πήγαινε καρδιά να έχουν χριστιανούς ιερείς ως ήρωες. Η συμβιβαστική λύση, δεν άργησε να βρεθεί. Οι δύο πρωταγωνιστές συστήνονται ως «δόκτωρ της ψυχολογίας» (ο ένας) και (αορίστως) «μελετητής δαιμονικών φαινομένων» (ο δεύτερος). Οι προσπάθειες της παραγωγής, να μιμηθούν το κλίμα της αυθεντικής ταινίας, καταλήγουν σε έναν φιλμικό κόλαφο. Για τη σκηνή που το δαιμονισμένο κορίτσι χτυπιέται πάνω στο κρεβάτι του, επιστρατεύεται ένα ... τραμπολίνο (σκεπασμένο με ένα σεντόνι, ώστε να μοιάζει με κρεβάτι) ! Όσο για την (διαβόητη, στο πρωτότυπο) σκηνή, όπου το κεφάλι του κοριτσιού περιστρέφεται 360 μοίρες, κάποιος πρέπει να δει την αντιγραφή της, για να την πιστέψει.

Μια ακόμα διαβόητη διασκευή, είναι το “Badi” (1983) περισσότερο γνωστό ως «Turkish Ε.Τ.». Ναι, ο συμπαθέστατος εξωγήινος, διασύρεται ανεπανόρθωτα σε αυτό το κινηματογραφικό ανοσιούργημα. Για την πλοκή δε χρειάζεται να αναφερθούν πολλά, καθώς είναι σχεδόν πιστή αντιγραφή του πρωτότυπου. Εντούτοις, ο τούρκος Ε.Τ. είναι κάτι το εξωφρενικό. Βλέποντάς τον, κάποιος που δε γνωρίζει ποιόν ήρωα προσπάθησαν να μιμηθούν, δε μπορεί παρά να απορήσει: Τι είναι άραγε αυτό το καφέ πράγμα που περιφέρεται στην οθόνη; Ένα χαλασμένο πιροσκί, από καντίνα σε συνοικιακό κινηματογράφο; Ένα μισοφαγωμένο ντόνατ; Ή μήπως μια απλή έκκριση του πεπτικού συστήματος; Ειλικρινά, μόνο ο εκάστοτε θεατής μπορεί να απαντήσει σε αυτό το (ρητορικό) ερώτημα. Προσωπικά, βλέποντας των «τούρκικο Ε.Τ.» έφτασα στο σημείο να αναπολώ τον «παλιό, καλό -και ποιοτικό- τούρκικο κινηματογράφο», της εποχής του “Turkish Star Wars” και “Turkish Star Trek”!

Επίσης «διακεκριμένη» ταινία, είναι ο «Τούρκος Ράμπο» του 1986. Ο πρωταγωνιστής τα βάζει με μια ομάδα από Κούρδους «τρομοκράτες» με ορμητήριο τα αφιλόξενα βουνά της Τουρκίας. Και (σε αντίθεση με τον αληθινό τουρκικό στρατό) στο τέλος κερδίζει. Διόλου δε θα πρέπει να ξενίσει τον θεατή, το γεγονός ότι οι Κούρδοι παρουσιάζονται σαν αδίστακτοι και αιμοδιψείς (αλλά και ελαφρώς «ανίκανοι») πολεμιστές. Δυστυχώς όμως, η προπαγάνδα και η πραγματικότητα, σπανίως συγκλίνουν. Έτσι, όσοι (από το άρρεν κοινό) αποπειράθηκαν να αναπαράγουν τις ανδραγαθίες του «Τούρκου Ράμπο» στο ορεινό Κουρδιστάν, μάλλον βρέθηκαν προ (δυσάρεστων) εκπλήξεων.

Η λίστα με τις φθηνές τούρκικες αντιγραφές, είναι ατελείωτη : Τούρκος Ρόκυ, Τούρκος Φρανκενστάιν Τζούνιορ, Τούρκος Μάγος του Οζ, Τούρκος Μπάτμαν, Τουρκάλα Χιονάτη, Τούρκικα «Σαγόνια του Καρχαρία», Τούρκος Mad Max, κ.α. Με κάθε μια ταινία ξεχωριστά, να διεκδικεί τη δική της θέση στο «πάνθεον» των «κακών ταινιών». Θα θέλαμε να κλείσουμε με μια διαπίστωση. Στην εποχή μας, την εποχή με τα ζειμπέκικα, τις κουμπαριές, τις εθνικές υποχωρήσεις και την τουρκο- λαγνεία, λίγοι είναι αυτοί που τολμάνε να πούνε την ωμή αλήθεια. Ότι δηλαδή η Τουρκία, δε βαρύνεται μόνο με εγκλήματα κατά άλλων λαών, αλλά κυρίως βαρύνεται με άνευ προηγουμένου εγκλήματα κατά ... της 7ης τέχνης!

πηγή