Ό,τι κάμομε θα το κάμομε μοναχοί και δεν έχουμε καμμιά ελπίδα από τους ξένους

 

«Ως πότε οφρικιάλιος σε ξένους βασιλείς.
Έλα να γίνεις στύλος δικής σου της φυλής
Κάλλιο για την Πατρίδα κανένας να χαθεί
ή να κρεμάσει φούντα για ξένον στο σπαθί»
Ρήγας Φεραίος

Δημήτρης Νατσιός, Δάσκαλος, Κιλκίς

Λίγο πριν από την Επανάσταση του ’21, πολλοί Έλληνες κλεφταρματολοί, τρέφοντας φρούδες και μάταιες ελπίδες, συμμετέχουν, ως μισθοφόροι στους ναπολεόντειους πολέμους, ζώντας με την ψευδαίσθηση, την σολωμική ευκολοπιστία, ότι θα έρθει και για το ταλαίπωρον Γένος το Ποθούμενο. Ότι οι Φράγκοι, ως αντίδωρο, θα τους ελευθερώσουν από την φρικτή σκλαβιά των Τούρκων. (Βεβαίως οι «Ευρωπαίγοι» υποδαύλιζαν το όραμα, χρησιμοποιώντας τους Έλληνες ως αντιπερισπασμό). Στην «Διήγησιν συμβάντων της ελληνικής φυλής», (επ. Γ.Βαλέτα, σελ. 35), ο Κολοκοτρώνης διηγείται: «Ομιλώ με τον αρχηγόν των ρωσικών στρατευμάτων (στη Ζάκυνθο) και με λέγει ότι ο αυτοκράτωρ τον διέταξε να παραδεχτεί εις την δούλευσιν όσους θέλουν να έμβουν και να υπάγουν να χτυπήσουν τον Ναπολέοντα. Του αποκρίνομαι: -Όσον διά το μέρος μου δεν εμβαίνω εις την δούλευσιν. Τι έχω να κάμω με τον Ναπολέοντα; Aν όμως την πατρίδα μας σας υπόσχομαι και πέντε και δέκα χιλιάδες στρατιώται».

Και θα ομολογήσει παρακάτω ο Γέρος του Μοριά την μεγάλη αλήθεια, αφού γνώρισε τις κακουργίες, τα ψεύδη και τις ατιμωτικές συναλλαγές των Μεγάλων Δυνάμεων: «Είδα τότε ότι, ό,τι κάμομε θα το κάμομε μοναχοί και δεν έχουμε καμμιά ελπίδα από τους ξένους».

Ο θυμόσοφος λαός μας έχει μία παροιμία: «Όταν μαλώνουν τα βουβάλια την πληρώνουν τα βατράχια». Όσα, βεβαίως, ανόητα βατράχια δεν φρόντισαν να απομακρυνθούν από τον στίβο της… βουβαλομαχίας.

Τούτη την παρανοϊκή εποχή που νιώθουμε τις μυλόπετρες της ιστορίας και πάλι να μας αλέθουν συμβαίνει το εξής: η ανίκανη και ξεπουλημένη ηγεσία ακολουθεί έρποντας και γλείφοντας την δυτική σήψη και αθλιότητα, έχοντας κατά νου να περισώσει το παλιοτόμαρό της και ο λαός προσβλέπει εις το ξανθό γένος, καρυκεύοντας τις προσδοκίες του, με χρησμούς και προφητείες.

Την απάντηση, εκτός του Κολοκοτρώνη, την βρίσκουμε και πάλι στον ιστορικό μας βίο. Τον ΙΖ’ αιώνα, ο μητροπολίτης Ματθαίος Μυρέων προτρέπει τους σκλάβους να μην πιστεύουν σε μωρολογήματα, αλλά ότι μόνο με τις δικές τους δυνάμεις θα αποτινάξουν τον ζυγό.

«Ελπίζομεν κ’ εις τα ξανθά γένη να μας γλιτώνουν./ Να έλθουν από τον Μόσκοβον να μας ελευθερώσουν. /Ελπίζομεν εις τους χρησμούς σταις ψευδοπροφητείαις/. Και τον καιρόν μας χάνομεν σταις ματαιολογίαις/.

Εις τον Βορράν τον άνεμον, έχομεν την ελπίδα/. Να πάρουν από πάνω μας του Τούρκου (σ.σ. ή του Μνημονίου) την παγίδα».

Αισθανόμαστε, και δικαίως, πλησιέστερα τους Ρώσους ως ομοδόξους. Θαυμάζουμε και τον πραγματικά ηγέτη και εθνάρχη Βλαδίμηρο Πούτιν. Η Ρωσία όμως είναι παγκόσμια δύναμη. Και όπως όλες οι μεγάλες δυνάμεις συναγάγει συμπεράσματα και προσαρμόζει την πολιτική της, όχι με κριτήριο την ετοιμότητα υποκλίσεων ψοφοδεών πολιτικάντηδων, αλλά με κριτήριο την ισχύ και την αποφασιστικότητα των κυβερνήσεων να υπερασπίσουν τα εθνικά τους συμφέροντα και το ειδικό γεωπολιτικό τους βάρος. Την παρούσα στιγμή με την συγκεκριμένη τάχα και ηγεσία, ουδείς μας υπολήπτεται και μας θέλει. Είμαστε μόνον άξιοι οίκτου και επαιτείας.

Μόνον αν αποτινάξουμε και απελευθερωθούμε από τον παλαιοκομματικό μνημονιακό ζυγό θα δώσουμε σαφή δείγματα σοβαρότητας. Τούτες τις ημέρες παρακολουθούσαμε την βατροχομυομαχία των περισσευμάτων του ΠΑΣΟΚ. Πρώτο θέμα στα σαπιοκάναλα. Θόλωμα των νερών, η γνωστή τακτική. Θυμήθηκα και αναζήτησα ένα μύθο του Αισώπου, που αριστοτεχνικώς τις δόλιες μεθόδους των μαϊστόρων της παραπολιτικής και της εξαπάτησης των μαζών. Τίτλος «αλιεύς» (ψαράς).

«Αλιεύς ψάρευε σ’ ένα ποτάμι. Τέντωσε τα δίχτυα του φράζοντας το ρεύμα από τη μία όχθη ως την άλλη και ύστερα, αφού έδεσε μια πέτρα σ’ ένα γερό σκοινί, άρχισε να χτυπάει το νερό, έτσι ώστε, φεύγοντας τα ψάρια, χωρίς να φυλάγονται, να πέφτουν και να πιάνονται στα δίχτυα. Κάποιος που καθόταν εκεί κοντά τον είδε να το κάνει αυτό και τον κατηγόρησε (εμέμφετο) ότι θόλωσε το ποτάμι και δεν άφηνε τους ανθρώπους να πιούν καθαρό νερό. Και τότε ο ψαράς αποκρίθηκε: αν δεν ταραχτεί έτσι το ποτάμι, εγώ πρέπει να πεθάνω της πείνας (λιμώττοντα αποθανείν)». Και το επιμύθιον: «Ούτω και των πόλεων οι δημαγωγοί τότε μάλιστα ενεργάζονται, όταν τας πατρίδας εις στάσεις περιάγωσιν».

Εν ολίγοις οι δημαγωγοί, δημοπίθηκοι, οι δημοβόροι, επιβιώνουν, όταν διχάζουν την πατρίδα τους.
Παρένθεση. Αν είχαμε υπουργείο εθνικής και όχι νεοταξικής Παιδείας, θα διδάσκαμε στο Δημοτικό, στς δύο τελευταίες τάξεις, αρχαία ελληνικά. Η πατρίδα μας είναι λίκνο του πολιτισμού και θα μπορούσε να γίνει ο ομφαλός των κλασσικών και «βυζαντινών» σπουδών. Από ελληνικές πανεπιστημιακές σχολές έπρεπε να αποφοιτούν οι ελλογιμότεροι ελληνιστές-κλασσικοί φιλόλογοι και ιστορικοί. Τα πανεπιστήμια (ή πανεπιζήμια) όμως είναι αιχμάλωτα, κυρίως οι έδρες των ανθρωπιστικών σπουδών, από εθνοαποδομητές και ημιμαθείς ψευτοαριστερούς των βορείων προαστείων.

Η αιτία που σήμερα χάσκουμε δεξιά και αριστερά και ανεχόμαστε την δήωση και την καταστροφή της πατρίδας είναι η έλλειψη εδραίας, στερέμνιας και στιβαρής Παιδείας.

Πριν από την Επανάσταση του Εικοσιένα, στα Κρυφά και φανερά Σχολειά του Γένους, εν μέσω δουλείας, «η ψυχή του Γένους αγρυπνούσε. Φτωχοί παπάδες και δάσκαλοι, που ετρέφοντο με λίγο ψωμί είχαν το σθένος εις το βάθος της ψυχής των, σθένος ποιητών. Καταλάβαιναν την ευθύνην που τους εβάρυνε να συνεχίσουν την ελληνικήν παράδοσιν. Διηγούντο εις τα Ελληνόπουλα ποιά ήτο άλλοτε η πατρίδα τους και τους εδίδασκαν δύο ονόματα: Ελλάς και Ελευθερία». («Η Παιδεία στην Τουρκοκρατία» αρχ. Ιω. Αλεξίου, εκδ. «Ζωής», σελ. 180. Κείμενο του ακαδημαϊκού Σ. Μενάρδου).

Με τέτοια Παιδεία φτάσαμε στο «ό,τι κάμομε θα το κάμομε μοναχοί» του Κολοκοτρώνη. Η άδολη φιλοπατρία και η ιστορική γνώση παιδαγωγούν τους λαούς και τους θωρακίζουν με την τόσο απαραίτητη εθνική υπερηφάνεια. Ιδίως για μας τους Έλληνες. Λιμοκτονούμε πνευματικά ενώ έχουμε ενώπιον μας το κελάρι του πατρογονικού μας σπιτιού γεμάτο καλούδια και μαλάματα. Ψάχνουμε εναγωνίως προστάτες και δανειστές, όταν δεν προστρέχουμε στο δωροδάνειο που μας προσφέρει η έξοχος παράδοσή μας.

Μόνον όταν κατανοήσουμε ότι η έσχατη γραμμή άμυνας είναι η Παιδεία, θα υπάρχουν ελπίδες για εθνική και ηθική αναγέννηση. Ειδάλλως ισχύουν αυτά που έγραφε ο Δ.Βερναρδάκης το 1874 στο βιβλίο του «Καποδίστριας και Όθων» (εκδ. «Πέλλα», σελ. 115). «Η ανωτέρα παιδεία προς άλλον σκοπόν εισαχθείσα εις την Ελλάδα, απέβη προϊόντος του χρόνου και υπό την αιγίδα του συνταγματικού πολιτεύματος καθαρά κηφηνοτροφία όπως ήτο επόμενον. Όθεν και τα εν Ελλάδι εκπαιδευτήρια μετεβλήθησαν βαθμηδόν εις κηφηνοκομεία». Έτσι εξηγείται και η σύνθεσις του νυν υπουργικού συμβουλίου…

Ελλάδα 1950-1965: η δύσκολη ανάρρωση

Σπάνιο φωτογραφικό υλικό: Η καθημερινότητα των ανθρώπων στην Ελλάδα το 1950-1965

 

 

Ας ξαναδιαβάσουμε την ιστορία μέσα από τις φωτογραφίες[1].

Ο Εμφύλιος μόλις έχει τελειώσει. Οι άνθρωποι, μέσα σ’ αυτή τη χαώδη κατάσταση, προσπαθούσαν να οργανώσουν τη ζωή τους.

Ο αγώνας γινόταν για ένα πιάτο φαΐ, για ένα τρύπιο παντελόνι ή φουστάνι, για ένα ζευγάρι παπούτσια, που είχαν βαρεθεί να πηγαινοέρχονται στον τσαγκάρη.

Για να βρεθούν όμως κι αυτά, ο αγώνας γινόταν κυρίως για τη δουλειά, για το μεροκάματο.

Οι διάφορες συντεχνίες , συγκεντρωμένες σε γνωστά στέκια, περίμεναν από τα ξημερώματα τους εργολάβους, αλλά και απλούς ιδιώτες,  για να τους δώσουν δουλειά.

Η διαπραγμάτευση σκληρή, αδυσώπητη, απάνθρωπη μερικές φορές!

Οι ανειδίκευτοι και τα παιδάκια, στις δουλειές του ποδαριού .

Κάλτσες, τσατσάρες, πιαστράκια, καθρεφτάκια, ξυραφάκια και ότι χωρέσει ο νους σου, που να μπορεί όμως να χωρέσει, σ’ ένα τελάρο κρεμασμένο από το λαιμό.

Σ’ όλους αυτούς, μπορείς να προσθέσεις και τους χιλιάδες επαρχιώτες, που έφταναν κάθε μέρα με τρένα και λεωφορεία, εγκαταλείποντας τα χωριά τους, με την ελπίδα μιας καινούργιας ζωής.

Η εσωτερική μετανάστευση  κράτησε χρόνια και χρόνια, ώσπου η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις της Ελλάδας, γίνουν τα σημερινά τέρατα, που όλους μας δυναστεύουν.

Τα τεφτέρια των τσαγκάρηδων, των ραφτάδων και πιο πολύ των μπακάληδων, έπαιρναν κάθε μέρα φωτιά.

«Μισή οκά ζάχαρη, μισή ρύζι, ψωμί και … γράφτα!».

Οι δρόμοι  χωμάτινοι, νερό από τις βρύσες στις γωνιές των τετραγώνων και ηλεκτρικό ρεύμα, μόνο για το ένα τρίτο των Ελλήνων!

Παραδοσιακό έθιμο Χριστουγέννων και Πάσχα, η προσφορά προϊόντων διαφόρων εταιρειών, προς την Ελληνική αστυνομία.
Τα φορτηγά τους ξεφόρτωναν το εμπόρευμα γύρω από τον τροχονόμο κι έφτανε στιγμή, που οι διαβάτες μπορούσαν να διακρίνουν από μακαρόνια μέχρι καφέδες και από ταλκ μέχρι σαμπουάν και περιοδικά, πουθενά όμως το όργανο της τάξης, που είχε χαθεί πίσω από τις προσφορές!

Το κατάστημα έκλεισε. Για καλό και για κακό, αναρτήθηκε και ο αριθμός αδείας, μη μπλέξουμε και με τα δικαστήρια!
Όσο για την ορθογραφία; Ποιος νοιάζεται;
Ο μικροπωλητής που ξεκουράζεται ή κάποιος ταλαίπωρος διαβάτης που βρήκε αποκούμπι, παίρνει έναν μικρό υπνάκο!

Θερμαντικές ύλες όλων των ειδών. Ο καστανάς έτοιμος να γεμίσει το χωνάκι με τον χειμερινό καρπό και ο καρβουνιάρης προσπαθεί να ισορροπήσει τη ζυγαριά του με τα κάρβουνα, για τον αόρατο πελάτη!

Έξω από κάποιο γήπεδο, το κοριτσάκι δείχνει την πραμάτεια του, που δεν είναι άλλη από την «Αθλητική Ηχώ».
Η ποδιά προστατεύει το φουστανάκι του από το μελάνι, που έβγαζαν αφειδώς οι εφημερίδες της εποχής!
Δίπλα, το καρότσι με τους ξηρούς καρπούς.
Πλησιάζουν Χριστούγεννα και ξεκινά το εορταστικό τουρνουά των ομάδων της Αθήνας.

Πολλοί κοιτάζουν, ένας αγοράζει! Έχεις όμως και κάτι τιμές, βρε παιδί μου! 3.200 η οκά τα πορτοκάλια; Άσ’ το καλύτερα!

Κάποτε πίναμε και γάλα κανονικό. Όχι νεροζούμι στο χρώμα του γάλακτος! Ο γαλατάς, κάθε πρωί στην ώρα του και η πληρωμή κάθε Σάββατο. Δεν ήμασταν όμως εντελώς σίγουροι, πως είναι ο γαλατάς, αυτός που μας χτυπάει την πόρτα!!

Ανταλλακτικό εμπόριο. Επιστρέφει το μπουκάλι για να πάρει μερικά μανταλάκια.

Αγώνας ταχύτητας! Από το τυπογραφείο, οι εφημερίδες στον ώμο και γραμμή για τον πάγκο ή οποιαδήποτε καλή περαντζάδα, που να μπορεί να πουληθεί το εμπόρευμα.
Όταν δε είχε έκτακτο παράρτημα, σήμαινε επιστράτευση για τους εφημεριδοπώλες!

Ωραίος σαν υφασματέμπορας!
«Γνήσιο Εγγλέζικο, μάγκες! Μισή τιμή από τα μαγαζιά! Όποιος προλάβει!»

Πουλούν και τύχη, μα η τύχη δεν τους βοηθά. Αν και πολυτεχνίτες, ούτε λουστράρισμα, ούτε τζόγος! Μαύρα κεσάτια!

Εργάτες ακροβάτες! Γκρέμισμα κτηρίου μ’ έναν κασμά κι έναν λοστό! Σάρωναν τα εργατικά ατυχήματα.

Μ’ αίμα χτισμένο, στις Δραπετσώνες της Ελλάδας.

Είχαμε κάποτε και εργοστάσια παπουτσιών! Υπό το άγρυπνο βλέμμα του αφεντικού, φυσικά!

Η οικοδομή δεν ήταν ακόμη στα καλύτερα της. Η ανεργία μεγάλη και το ρίξιμο του μπετόν με τον τενεκέ, σκληρή δουλειά μα έδινε μεροκάματα.

Γαζώτριες, κοπτοράπτριες. Δεκάδες χιλιάδες γυναίκες σε όλη τη χώρα, στελέχωναν μερικές χιλιάδες βιοτεχνίες και βιομηχανίες, για περισσότερα από σαράντα χρόνια!

Αφίσα του ΙΚΑ το 1963. Ήδη από το 1950 είχαν καταγραφεί άπειρα εργατικά ατυχήματα
Το ΙΚΑ «πασχίζει» να περιορίσει τα εργατικά ατυχήματα, με αφισούλες! Από τους τόπους δουλειάς, δεν περνά ούτε απ’ έξω!

Και όμως, οι βιομηχανικοί εργάτες και εργάτριες, εκείνα τα χρόνια ήταν πολλοί.

Ξυπόλυτος σερβιτοράκος!

 

Τα δολάρια της  Αμερικάνικης βοήθειας, τα μασούσαν οι ημέτεροι και οι χαρακτηρισμένοι πολίτες Β! κατηγορίας, δεν έβρισκαν δουλειά ούτε στα σκουπίδια της γειτονιάς τους!

Ο μόνος δρόμος που απέμενε, ήταν ο δρόμος της ξενιτιάς και τον ακολούθησαν πολλοί.

Άλλη μια Ελλάδα σκορπίστηκε στη Γερμανία, στο Βέλγιο, στην Αμερική και την Αυστραλία και τάιζε με τα εμβάσματα της για πολλά χρόνια, αυτούς που έμειναν πίσω.

 

Η λύπη στα μάτια των μεγαλύτερων. Φεύγουν για την Αργεντινή. Ξέρουν ότι δε θα ξαναγυρίσουν

Οι φαντάροι φεύγουν “εθελοντικά” για την Κορέα. Αποχαιρετούν τις οικογένειες τους. Δεν ξέρουν αν θα ξαναγυρίσουν. Ελπίζουν!

Η πολύπαθη «Ομόνοια» ανακαινίζεται.

 

 

[1] Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο του Κώστα Μεγαλοοικονόμου.Ο Κώστας Μεγαλοοικονόμου, ο “καθηγητής” όπως τον αποκαλούσαν οι συνάδελφοι του, γεννήθηκε στη Σμύρνη και ήρθε στην Ελλάδα το 1922.
Εγκαθίσταται στην Αθήνα και αρχίζει να ασχολείται με το φωτορεπορτάζ. Με την ευαίσθητη και ματιά του, για 60 χρόνια κατέγραφε την ιστορία αυτού του τόπου.
Οι φωτογραφίες επιλέχθηκαν από τον Άρη Μαραγκόπουλο και δημοσιεύθηκαν στο Λεύκωμα με τίτλο “Η άλλη Ελλάδα 1950-1965″. Είναι ένα μικρό φιλμ νουάρ όπως και η 15ετία που αποτυπώνει.

 πηγή

Νησιά Σολοβέτσκι: Ζωντανές μνήμες των γκουλάγκ

Με το προστατευόμενο από την UNESCO μοναστήρι, τα παρθένα δάση και τις λίμνες, το αρχιπέλαγος Σολοβέτσκι είναι ένας τόπος σχεδόν αιθέριας ομορφιάς. Σήμερα, για να φτάσει κανείς εκεί με βάρκα είναι πλέον μια ευχάριστη εμπειρία ...

... αλλά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920 και του 1930, το ταξίδι ήταν ένας εφιάλτης, από τον οποίο τεράστιος αριθμός ανθρώπων ποτέ δεν επέστρεψε.

Για αιώνες, η μεγάλη απόσταση και η απομόνωση του αρχιπελάγους από την ηπειρωτική χώρα, καθιστούσε τον τόπο αυτό ιδανική “χωματερή” για εγκληματίες και πολιτικούς κρατουμένους. Κατά τη διάρκεια της σοβιετικής κυριαρχίας, τα νησιά απέκτησαν την θλιβερή “διάκριση” της περιοχής των πρώτων σοβιετικών στρατοπέδων εργασίας, ή γκουλάγκ.

Ονομάστηκε Στρατόπεδο Σολοβέτσκι Οσομπόγκο Ναζαντσένιγια (SLON), ενώ ιδρύθηκε το 1923 με διάταγμα του Βλαντιμίρ Λένιν.Ιδρύθηκε ως ένα είδος “εξόφλησης χρέους” προς την κοινωνία, μέσω της σκληρής εργασίας, για εγκληματίες και ιδεολογικούς αντιπάλους του νέου Σοβιετικού κράτους.

Η καρδιά του στρατοπέδου Σολοβέτσκι ήταν το Μοναστήρι Σολοβέτσκι με θέα το λιμάνι. Αυτό το κτίριο του 16ου αιώνα- φρούριο και κέντρο της μοναστικής ζωής του αρχιπελάγους για αιώνες - έκλεισε αφότου οι Μπολσεβίκοι κατέλαβαν την εξουσία και το μετέτρεψαν σε διοικητικό κέντρο για το νεοσυσταθέν στρατόπεδο εργασίας SLON.Στον μοναδικό οικισμό του αρχιπελάγους, γνωστό ως Σολοβέτσκι, ο επισκέπτης θα παρατηρήσει παντού τα σημάδια των γκουλάγκ του παρελθόντος. Πολλά από τα κτίρια είναι σπίτια και στρατώνες που κτίστηκαν από κρατουμένους. Το δίκτυο των δρόμων και οι αποβάθρες κατασκευάστηκαν από αυτούς, ενώ πολλοί οικισμοί των ημερών μας αποτελούνται από τους απογόνους, όσων φυλακίστηκαν εδώ.

Από τον οικισμό Σολοβέτσκι, ένας χωματόδρομος μήκους 7,5 χιλιομέτρων περνά μέσα από το δάσος και οδηγεί στον λόφο Τσεκούρι (Σεκίρναγια Γκορα) το υψηλότερο σημείο στο αρχιπέλαγος, το οποίο βρίσκεται 320 πόδια πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Ωστόσο, σε αυτό το ήσυχο σημείο πραγματοποιούνταν μερικές από τις πιο άγριες τιμωρίες του στρατοπέδου SLON. Η βιαιότητα έφτανε σε μια τέτοια κλίμακα που σόκαρε ακόμη και τις Σοβιετικές αρχές. Η σκήτη της Αναλήψεως είχε μετατραπεί σε μονάδα απομόνωσης των κρατουμένων, διάρκειας μέχρι και ενός ολόκληρου χρόνου, για διάφορα αδικήματα, συμπεριλαμβανομένης της μη τήρησης των κανόνων του στρατοπέδου, της αντεπαναστατικής δράσης, σαμποτάζ, άρνησης εργασίας, συνωμοσίας, και σύναψης σχέσεων με γυναίκες.

Πίσω από τη σκήτη της Αναλήψεως, υπήρχε μία ξύλινη σκάλα με 294 σκαλοπάτια προς τον απότομο λόφο, τα οποία προκαλούσαν ίλλιγγο. Ηταν γνωστά ως “σκαλοπάτια βασανιστηρίων” και το κατέβασμά τους αποτελούσε μια από τις σκληρότερες τιμωρίες των κρατουμένων στη Σεκίρκα, τους οποίους έδεναν σε ένα κούτσουρο και τους έσπρωχναν στη σκάλα προς τα κάτω.

Στο νησί Μπολσάγια Μουκσάλμα βρίσκονται τα ερείπια της σκήτης Σργκέγιεφ, όπου είχαν περιοριστεί οι γυναίκες κρατούμενοι. Σήμερα, το μόνο που απομένει είναι ένα παράξενο εγκαταλελειμμένο ξύλινο κτίριο και ένα χώρος ερειπίων, όπου κάποτε βρισκόταν η εκκλησία. Το νησί Μπολσόι Ζάγιατσκι και το νησί Άνζερ είναι προσβάσιμα μόνο στο πλαίσιο ξενάγησης.

 

Το στρατόπεδο Σολοβέτσκι έκλεισε το 1939, καθώς η γειτνίασή του με τη Φινλανδία και το ασταθές πολιτικό κλίμα στην Ευρώπη, το κατέστησαν πλέον ακατάλληλο. 

Πάνω από 80.000 σοβιετικοί πολίτες πέρασαν από το στρατόπεδο SLON μεταξύ 1923 και 1939, ενώ εκτιμάται ότι περίπου οι μισοί από αυτούς έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα.

 

πηγή