Αναπόφευκτα σε κάθε προεκλογική περίοδο αναμοχλεύονται πολλά θέματα, το τοπίο θολώνει καθώς πολλά πράγματα έρχονται στην επιφάνεια, άλλα σοβαρά κι άλλα λιγότερο... σε ελάχιστα από αυτά στεκόμαστε, ενώ ο χρόνος πιέζει και η πράξη ζητάει μια απόφαση. Είναι αυτό που στην τρέχουσα ορολογία συνηθίζουν να ονομάζουν : "προεκλογική ατζέντα" (!!!) .. εύστοχα κατά την γνώμη μου, αφού πετυχαίνει να δώσει το στίγμα του εφήμερου....
Πιστεύω όμως ότι θα ήταν χρήσιμο, εάν μαζί ή/και εφορμούμενοι από τα "εφήμερα" , μπορούσαμε να διακρίνουμε και τις "σταθερές" .... έτσι λέω να σταθώ σε ένα περιφερειακό, όχι όμως από άποψη σημασίας θέμα.
Σάββατο, στον απόηχο της προεκλογικής αναμέτρησης, θέλω να ασχοληθώ με κάτι χαλαρό και γλωσσικό.
Η παγκοσμιοποίηση, η οικονομία, το δημοψήφισμα, η γλώσσα, η αξιοπρέπεια και κάτι ακόμα.... θα μπορούσε να είναι ο βαρύγδουπος τίτλος αυτού του μικρού άρθρου.... τεράστια θέματα, επικίνδυνο να τα διαχειριστεί κανείς, χωρίς να χαθεί και να χάσει τον στόχο του... γι' αυτό κι εγώ δεν θα θα επιχειρήσω μια σε έκταση ανάλυσή τους, αλλά θα τολμήσω μια τομή για να φτάσω σύντομα εκεί που θέλω.
Όταν λέμε γλώσσα, δεν εννοούμε μόνο μια εθνική ή γραμματική εκφορά του προφορικού και γραπτού λόγου, στα πλαίσια της παράδοσης μιας κοινότητας. Εννοούμε και κάτι βαθύτερο: εννοούμε μια δυναμική συν-εννόηση μεταξύ των ανθρώπων η οποία μας επιτρέπει να επικοινωνούμε, υιοθετώντας μια νοηματόδοτηση και θέτοντας μια ιεράρχηση στα πράγματα της ζωής και του κόσμου τούτου.
H γλώσσα είναι το κατ' εξοχήν πνευματικό επίτευγμα στο οποίο κλήθηκε ο άνθρωπος ... και όποιος διακρίνει αυτόν τον οντολογικό χαρακτήρα στην γλώσσα μπορεί να καταλαβαίνει κάπως βαθύτερα όταν του μιλούν κι, επίσης, ξέρει πως όταν μιλάει, μεταφέρει το φορτίο, όχι μόνο της γλωσσικής παράδοσης στην οποία ανήκει αλλά ταυτόχρονα και της νοηματοδότησης του κόσμου. (Ασφαλώς το θέμα από μόνο του είναι τεράστιο...το κλείνω εδώ θέτοντας μια πρώτη παραδοχή).
Ως εκ τούτου ο σύγχρονος παγκοσμιοποιημένος κόσμος έχει ή επιθυμεί να έχει κι αυτός, το δικό του γλωσσικό σύστημα συν-εννόησης. Δείγμα της γλώσσας του παγκοσμιοποιημένου κόσμου, έχω πρόχειρο και σας το παραθέτω ευθύς αμέσως :
" Στα επόμενα τρία ή τέσσερα χρόνια το ελληνικό δημόσιο πρέπει να καταβάλει ως χρεολύσια στο ΔΝΤ και στην ΕΚΤ ένα ποσό της τάξης των περίπου 60 δις ευρώ. Τα χρήματα αυτά δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να βρεθούν από τα φορολογικά και άλλα εκτός δανείων έσοδα. Τα τελευταία μάλιστα δεν μπορούν να καλύψουν ούτε τους τόκους του δημόσιου χρέους, αφού εκείνοι ανέρχονται σε ένα ποσό περίπου 6 δις ετησίως, δηλαδή η καταβολή τους από ίδιους πόρους προϋποθέτει ετήσια πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα άνω του 3% του ελληνικού ΑΕΠ, πράγμα μάλλον ανέφικτο όχι μόνο για το 2015 αλλά και για τα επόμενα χρόνια. Όσο για τις κεφαλαιαγορές, τα επιτόκια των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου έχουν ήδη ανέλθει σε απαγορευτικά (διψήφια) ποσοστά μετά τις εκλογές, ενώ ακόμα και στην καλύτερο περίοδο, την άνοιξη του 2014, τα ποσά που καταφέραμε να αντλήσουμε με την έκδοση των νέων ομολόγων ήταν μικρά (3 δις περίπου), για περιορισμένα χρονικά διαστήματα (3ετίας-5ετίας) και με υψηλά επιτόκια....."*
Το απόσπασμα αυτό θα μπορούσε να έχει γραφεί και δοθεί στην δημοσιότητα μέσα σ' όλο αυτό το διάστημα των 5-6 χρόνων που διαρκεί η μνημονιακή περιπέτεια της Ελλάδας... σχεδόν νιώθεις να το έχεις διαβάσει ή ακούσει κατ' επανάληψη, τόσο που πλέον να είναι σχεδόν αδιάφορο ποιός μπορεί να το γράφει ή να το λέει. Το κείμενο αυτό θα μπορούσε εξ ίσου καλά να είναι απόσπασμα μιας ομιλίας σε επίπεδο υπουργών Οικονομικών της Ε.Ε., μια δημοσίευση ενός τεχνοκράτη στους financial Times, μια ανάλυση εκπροσώπων της εγχώριας Αγοράς σε οικονομική εφημερίδα ή ακόμα και μια τοποθέτηση πολιτικού σε ενημερωτική εκπομπή μεγάλης τηλεθέασης.
Όταν λοιπόν ένα κείμενο λαμβάνει αυτά τα, πέραν του περιεχομένου του, ειδολογικά χαρακτηριστικά, τότε κι εμείς δικαιούμαστε να ομιλούμε για μια "γλώσσα".
Και δεν έχω καμία αμφιβολία ότι στο επίπεδο των "θεσμών", όταν δηλαδή μιλάνε μεταξύ τους αυτοί που επινόησαν αυτή τη γλώσσα, δεν έχουν κανέναν εμπόδιο συνεννόησης. Πράγματι μπορούν και καταλαβαίνουν όλοι πολύ καλά, τι κάθε φορά σημαίνει το κάθε τι που λέγεται, και έχοντας αυτή την κοινή γλώσσα- εργαλείο, διαπραγματεύονται, συνάπτουν συμφωνίες, διαφωνούν και εν τέλει καθορίζουν το πρακτέον. Είναι μια "γλώσσα" παρόμοια μ' αυτήν που μεταχειρίζονται οι χειρουργοί στην διάρκεια ενός χειρουργείου για να επικοινωνήσουν γρήγορα και με ακρίβεια με τους βοηθούς και τις νοσοκόμες τους.....
Το πρόβλημα ξεκινάει όταν τέτοια κείμενα δεν περιορίζονται στο τεχνοκρατικό περιβάλλον στο οποίο γεννήθηκαν, αλλά φιλοδοξούν να είναι πολιτικά κείμενα. Ήτοι αυτός ο λόγος, αυτή η γλώσσα να είναι η γλώσσα στην οποία θ' αρθρώνεται ο πολιτικός λόγος και θα οδηγείται η πολιτική πράξη. Με άλλα λόγια οι χρήστες και συντάκτες παρόμοιων κειμένων, έχουν τον κρυφό και διάπυρο πόθο, οι άνθρωποι σε παγκόσμιο επίπεδο να αναγνωρίσουν στην γλώσσα αυτή κάτι από την ζωή τους, να την εμπιστευτούν και να την "μιλήσουν".
Δύο νέα προβλήματα ανακύπτουν από αυτό : το πρώτο, ότι η γλώσσα αυτή είναι μια κατασκευασμένη - τεχνική γλώσσα η οποία μιλιέται και κατανοείται μόνο από όσους έχουν ειδικές οικονομικές γνώσεις -και τέτοιες ειδικές γνώσεις, ασφαλώς, δεν μπορεί να έχουν όλοι οι άνθρωποι - και το δεύτερο , ότι -όπως είπα στην αρχή- μια γλώσσα οφείλει να εκθέτει νοήματα και να θέτει ιεραρχήσεις στα πράγματα της ζωής του ανθρώπου και τούτο γιατί η γλώσσα είναι πρωτίστως υλοποιημένη σκέψη.
Όσον αφορά στο πρώτο πρόβλημα, την απάλυνσή του αναλαμβάνουν τα μμε με το ν' αναπαράγουν και να διακινούν, σε ευρεία κλίμακα καθημερινού λεξιλογίου, μια ειδική ορολογία, με την πεποίθηση ότι ο πολύς κόσμος σταδιακά θα εγκλιματιστεί σ' αυτήν....
Όσον αφορά στο δεύτερο τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Εδώ χρειάζεται μια μεταφραστική μηχανή ένα τρικ, έτσι που η αποστερημένη από τα νοήματα της ανθρώπινης ζωής γλώσσα των τεχνοκρατών να αποκτήσει ένα στοιχείο οικείο προς αυτούς στους οποίους απευθύνεται, δηλαδή στους πολίτες.
Το στοιχείο - γέφυρα, δεν μπορεί παρά να προέρχεται από τους ίδιους τους πολίτες... να είναι κάτι δικό τους.... κάτι από τον κόσμο τους.
Αυτό, το οποίο προσλαμβάνεται, είναι το άκρως προβληματικό, ανορθόλογο και ιδιαίτερο γεγονός ότι ο άνθρωπος θέλει να ζει μια ζωή που να εμπνέεται από αξίες, μια ζωή με νόημα, αξιοβίωτη κι αντάξια της ανθρωπινότητάς του.
Γιατί, όμως, αυτό να είναι προβληματικό, ανορθόλογο κλπ....;
Διότι, δεν ορίζεται με έναν μονοσήμαντο, αντικειμενικό, και άρα ελέγξιμο, τρόπο. Ο καθένας μπορεί να δίνει άλλο νόημα στο αίτημα μιας ζωής ... με νόημα.
Οπότε, η έννοια, στην συγκεκριμένη συγκυρία που εισάγεται ως χρήσιμη για να λύσει το πρόβλημα, είναι αυτή της αξιοπρέπειας (σε άλλες συγκυρίες χρησιμοποιούνται άλλες έννοιες π.χ. δημιουργικότητα, αυτοδιάθεση κλπ.)
Έτσι, άκουσα πολλούς (π.χ. κ. Στ. Θεοδωράκης) αυτές τις μέρες να μιλάνε για την αξιοπρέπεια του συνταξιούχου, του ανέργου, του χαμηλόμισθου.... και να συνδέουν την αξιοπρέπεια αυτών των ανθρώπων με το αν θα έχει π.χ. ο συνταξιούχος παππούς ένα 10ευρω για να δώσει ως χαρτζιλίκι στο εγγόνι του, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η έλλειψη αυτή είναι δείγμα μεγίστης αναξιοπρέπειας... ή με την παραμονή στην ουρά του ΑΤΜ κλπ. κλπ.
Αν όμως τα ζητήματα του νοήματος της ζωής, της αξίας του ανθρώπου, της αξιοπρέπειας οριστούν με αυτές ή με παρόμοιες συντεταγμένες (π.χ.διάθεση του χρόνου μου, προγραμματισμός της ζωής μου κλπ) το αμέσως επόμενο ερώτημα που τίθεται είναι : ποιός μπορεί να μου εξασφαλίσει την πραγμάτωσή τους με τον πιο εύκολο τρόπο;
Η απάντηση είναι και έτοιμη και αυτο-νόητη, θα έλεγα ότι εμπεριέχεται ήδη στα προλεγόμενα :
οι παγκοσμιοποιημένες και παντοδύναμες αγορές, καθόσον κάθε ένα από τα στοιχεία που απαρτίζουν την αξιοπρέπεια όπως ορίστηκε (χαρτζλίκι του παππού, διαθέσιμος χρόνος στην ουρά κλπ.) φέρουν ένα αντικειμενικό και μετρήσιμο στοιχείο. Και η οικονομία είναι πρωτίστως αυτό: η αντικειμενική μετρήσιμη, φύση των αριθμών. Στο σημείο αυτό συναντιούνται και συμφύρονται δύο διαφορετικοί κόσμοι : αυτός του μέσου ανθρώπου και αυτός του τεχνοκράτη.
Κάθε αποσκίρτηση από αυτές (τις αγορές) κάθε απόπειρα απομάκρυνσης δείχνει να κλονίζει επικίνδυνα όχι τόσο το οικονομικό εποικοδόμημα (του πλανήτη, του κράτους, του ατόμου) όσο τα ίδια τα θεμέλια της αξίας της ζωής και κάθε έννοιας του πρέποντος. Από τον ενδεχόμενο αυτόν κλονισμό πηγάζει ο μεγάλος φόβος τον οποίο διαχειρίζονται και διασπείρουν τα μμε, καθ' εκάστην αλλά και με ιδιαίτερη ένταση στις προεκλογικές περιόδους.
Παράλληλα με τις αγορές, υπάρχει το πρόθυμο πολιτικό, δημοσιογραφικό, πνευματικό, επιχειρηματικό προσωπικό το οποίο επανδρώνει τις δοθείσες ερωτο-απαντήσεις.
Με τον τρόπο αυτό, μια γλώσσα που μιλιέται στα υψηλά κλιμάκια των τεχνοκρατών - οικονομολόγων επιχειρεί να λάβει την πολιτική της νομιμοποίηση: να βρει το πολιτικό της ακροατήριο και τους χρήστες-ομιλητές της, έτσι που όλοι να συνεννοούνται μεταξύ τους.
Με τον τρόπο αυτό η έννοια της αξιοπρέπειας, έχει καθαρθεί από οποιοδήποτε άλλο περιεχόμενο - νόημα, μπορούσε να έχει, έχει "αδειάσει", και διατίθεται για χρήση τόσο από τους κυρίαρχους όσο και από τους κυριαρχούμενους.
Κανείς δεν διανοείται να ορίσει διαφορετικά την αξιοπρέπεια του πολίτη, ή μη μόνο με το δοθέν περιεχόμενο... θεωρείται παράταιρο να πει κανείς :
π.χ. Αξιοπρέπεια είναι το να μην αντιμετωπίζεται ο πολίτης ως πανύβλακας και ηλίθιος βομβαρδιζόμενος συνεχώς και αδιαλείπτως από παραπλανητικές και εντελώς ψευδείς διαφημίσεις, οι οποίες μόνο σκοπό έχουν να του αποσπάσουν μέρος του εισοδήματός του, να αμβλύνουν την σκέψη του, να ελέγξουν την θέλησή του και να τον στείλουν αγεληδόν στα πολυκαταστήματα (βλ. γελοιοδέστατες διαφημίσεις αλυσίδας Jumbo κλπ.).
Αξιοπρέπεια είναι ο γιατρός, ο δάσκαλος, ο οδηγός, ο υπάλληλος, ο καθένας από εμάς να βλέπει τον άλλο στα μάτια, να του διαθέτει χρόνο, να τον διευκολύνει, να τον ακούει, να τον θεωρεί ένα μοναδικό, αξιοπρόσεκτο και τελειούμενο πλάσμα.
Αξιοπρέπεια είναι να μην φακελώνονται οι πολίτες από κάθε υποψήφιο βουλευτή, δημοτικό σύμβουλο, προκειμένου να αποτελέσουν μια βάση δεδομένων για δημοσχετίστικες πρακτικές.
Αυτά κι άλλα πολλά θα μπορούσαν να είναι εναλλακτικοί ορισμοί της αξιοπρέπειας....
Το ερώτημα, πάντως για κάποιον που θέλει να τοποθετηθεί σοβαρά, παραμένει : Αν η αξία της ανθρώπινης ζωής και ύπαρξης (αξιοπρέπεια) δεν τεκμαίρεται από αυτό που μπορούν οι αγορές να μας προσφέρουν ως αντάλλαγμα για την υπακοή μας (π.χ. το χαρτζιλίκι του παππού, η απρόσκοπτη τροφοδοσία της αγοράς με καύσιμα, παραμονή στην ουρά του ΑΤΜ και άλλα τέτοια που ακούγονται.) από πού τεκμαίρεται;
Κάποιοι λένε, από τις αρχές του Διαφωτισμού....
Από εδώ ξεκινάει μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση....
Εγώ, αυτό που ήθελα να δείξω είναι ένα "μεταφραστικό" προεκλογικό κολπάκι που λέει :
Εάν δίνετε αυτή την απάντηση (στο είδος της αξιοπρέπειας) τότε σας έχουμε την κατάλληλη ερώτηση... (ποιός θα σας την εξασφαλίσει).
Εμείς, ή κάποιοι τέλος πάντων από εμάς, θα εξακολουθούμε να μιλάμε άλλη γλώσσα... άλλα μήκη ... άλλα πλάτη... κι από την "αξιοπρέπεια" που πολύ κουβεντιάζεται αυτές τις μέρες, δεν καταλαβαίνουμε τίποτα και καταλαβαίνουμε τα πάντα.
*Απόσπασμα από κείμενο - επιστολή του κ. Χρυσόγονου, Ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο κυκλοφορεί στα μέσα μαζικής δικτύωσης μαζί με την διαφωνία και τοποθέτηση του κ. Χρυσόγονου για ΝΑΙ, στο δημοψήφισμα της Κυριακής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
...έκανες κου πε πε;